Todobaadka iyo Somaliland: "Waddo Halaqmareen"
Guuleed: "Geyigaan ilaashaa, Dalka gebi ahaantii guulbaan la
jecelahay, Danahayga gaarka ah, ta guudbaan ka doorbiday, Geesiyada
dalkeennaan garabkooda taagnahay, Goldalooladaan ar ko, farahaan ku
gudayaa, geedbaan u gooyaa, kii gufeeya baan ahay, Dadkoo
gama'sanbaan, gaadh aan u taagnahay, Qalinkaygu godob ma leh,
Xaajadii gurracanbaan, Hadba gaar u shee gaa".
Geedi: " Reer guuraa ayaan ahay, nin guurguurayaan ahay. Reer
Geediyaan, hadba gees u ra rayaa, Guushaad ka hadashay iyo
geyigaad tilmaantay, nin hadh iyo habeen guntiga u xidhaan ahay,
balse geestaad joogto, geesta kalaan ka taagnahay. Guddoonkii la
doortaan garabkiisa taagnahay, waxse aanaan garanayn, labadeenan
geeljire, kay gartiisu saxantahay, dadweyno ow gartaa naqa, idinkaa
garsoore ah."
Guuleed: Waar waxa aan ku weydiiyey, sheekadani ma runbaa ma riyaa?
Geeddi: Sheekadu waa tee?
Guuleed: Waaba yaab oo waa yaabka yaabkiiye, waa maxay batalyan
ciidan ah oo badda ka soo degey oo todobaad dhan dalka ku sugnaa, oo
dhawr jeer ka soo degey xeebteena ayaan warba loo hayn, oo
reermiyigii soo sheegeen, oo laga hoos qaadi waayey.
Geeddi: Waar ma waxaad sheegaysaa ciidankan sida hillaaca ku dhaafay
Somaliland, ee habaysnaa, ee saacadaha yar ku gudbay. Mise wax
kalaad sheegaysaa.?
Guuleed: Saacaddaaba dhacday, waar waxa aan inbadan maqlayey,
maamulkii Daahir Rayaale, ha iska liitee, dhanka ammaanka aqoon
fiican bay u lahaayeen, oo Daahir laftigiisa ayaa ahaa nin u
tababaran habka xuuraanka, iyo la socodka dhaqdhaqaaqa, dee Wasiir
cirro, wasiir Cawil iyo Warancadde, saddexduba waxa ay ahaayeen rag
u tababaran dhanka sirdoonka. Maamulkan maanta ee Siilaanyo, dee
waxa ay u badanyihiin raggii Qaaxo. Waxan se la yaabay, bal muxuu
wasiirka warfaafintu ka garanayaa wixii dhacay, nin qurbe ku raagay,
oo aan waxba kala socon dalka ayaa la yidhi soo baadh wixii dhacay.
Geeddi: Waar dee wasiir Geeljire kama uu iman qurbaha, ee waa ninkii
Dubbe ee hadalka badnaa, mafrishkaa hawada sare fadhiyi jiray. Waar
waa nin ruug caddaa, siyaasi ah, waa nin mujaahid ah, maxaad ka
taqaan reer Qaaxo, dhammaantood (Kooda yar iyo kooda weyn) habka ay
wax u baadhaan, cid gaadhi kartaa ma jirto.
Guuleed: Waar waxa aad i xasuusisay, Dubbe. Ninkan wasiirka
Warfaafintu, waxa uu ka yimi Kanada, waan hubaa taa. Beryahanse
Dubbe iyo Doolaal, ma aan maqal, oo waxa igu maqaalo ah in uu
Wasiirka warfaafintu ka mamnuucay hadalkii, samaacadihiina uu ka
qaaday, ay dadka ku gaadhsiin jireen hadba waxa jira. Ma kaasaad
leedahay waa Dubbe, waar ninkii Dubbe wuu yaabanyahay oo Xisbigii uu
u ololaynayey ee Kulmiye, wax aanuu filayn baa kaga soobaxay.
Geeddi: Waa runtaa, oo Dubbe weligii kama uu tegin Somaliland, beri
uu Jigjiga gaadhay baa ugu fogayd meel ka baxsan Somaliland oo uu
tago, laakiin, ma maqashay nin la odhanjiray Aw- Faarax oo reer
Burco ahaa?
Guuuleed: Aw Faarxyadu farabadane, maxaan ka garanayaa!
Geeddi: Aw Faarax waxa uu ahaa nin miskiin ah, Ilaah ka cabsi badan,
naxariisbadan oo dadku jeclaayeen. Abaartii dabadheer, buu tukaan ka
furtay Burco, Wadaadku weligii kama uu bixin dalka. Waxaase yaab
noqotay, saddex sannadood oo isxigay, baa Xajka lagu soo arkay
isagoo dawaafaya, Allahuma Labayk, labadii go'ee cadcadda sita, oo
xajkii jooga. Saddexdaa sannadoodba dad aan is ogayn oo Aw Faarax
Garanayey baa, ku soo arkay Xajka, sidaasaa intii danbe loogu
yeedhay Xaaji Faarax. Ninkan Dubbe ee aad doondoonaysaa, waa isagii
uun, balse Kanada waa lagu arkay, ee weligii muu dhaafin Togga Herer.
Guuleed: Waar maxaad ku hadlaysaa, isku mid maha xajka lagu arkay Aw
Faarax iyo ninkan Kanada deggeniye, hadal kale keen. Danbi afka ha
ii gelin
Geeddi: Waar Guuleedoow, waa aynu isku xiiqnay, oo weligeen isku
aragtiba ma noqone'e, ma waxa aad isleedahay malaa Wasiir baa lagaa
dhigi xukuumadda danbe? Da'daaduna ma yara, immisaa u hadhay
xukuumaddan, waar murankan badan innaga daayoo, shaaha innoogu yeedh.
Guuleed: Manqaxwoow, laba afdabayl ah noo dhiib. Waar Wasiirkaba
qaado, haddii uu meel kuu buuxinayo, ee Xaajadan taagan ka hadal.
Siday ku dhacday in ciidanka intaa le'eg dalka dhexmaro.
Geeddi: Waar waxa la yidhi--geed baa yidhi: "Gudinyahay imaad
goyseen haddaan badhkay kugu jirin".
Guuleed: Bal aflagaadada intaa le'eg eega, waar dadka meel ha kaga
dhicin, haddii xukuumaddani ku fashilantay in ay ammaanka ilaaliso,
dee waxba kuma ay jabnayn in ciidanka intaa le'eg Hargeysa oo la
hurdo ka dhextooso, yaa ka horjoogsan lahaa. Maanta ka horow maan
werwerin. Waa maxayse istusnimada intaa le'eg ee dadka masaakiinta
ah loo xidhxidhayaa ee Tigreega loogu gudbinayaa.
Geedi: Waar yaa ku yidhi, Tigree baa loo gudbinayaa? War aan jirin
baa la buunbuuniyaa, miyaan la xidhi karin ciddii tuhun galo?
Guuleed: Waar bal shaaha ugu soo celi, oo miyuu kaa daatay shaahii
hore?
Geeddi: Muxuu naga daataa dhiiggaad nagu kicinaysaaye!
Guuleed: Yaa isgaadhayba. Waxa aad ka warrantaa Wasiirkeennii
arrimaha dibedda, muxuu u qaabili waayey wasiirkii arimaha dibadda
ee Itoobiya, ee loogu gudbay Wasiiru dawle?
Geeddi: Inta aad taa eegayso maad eegtid wasiirkeennii oo la kulmay
Raysal wasaarihii Kenya, hadda waa Ra'iisal waarihii, ee dawladdii
hore, la garanwaayey magaca wasiirkii arrimaha dibedda.
Guuleed: Xilligii qadada ayey gaadhaye, waa inoo berrito.
Geeddi: Marka runta laguu sheegaabaad qado ku marmarsootaaye, waxyar
fadhi
Guuleed: Yaa is gaadhayba, waxa aad iiga warrantaa Raysalwasaarihii
Somaliland muxuu dibedda ugu bixiwaayey?
Geeddi: Waa kee Raysalwasaaruhu?
Guuleed: Oo maba taqaanid Raysalwasaaraheenna, waar innoo Berrito.
Nabad iyo Caano
Sayid-Axmed M Yuusuf
(Dhegey) |
|