Sidaan Kuugu Lisay Iigumaad Hambayn !

Waxaan jeclahay inaan xoogaa ka faalloodo Diiwaangalintii dalka ka dhacday oo maanta gobolkii ugu danbeeyey lagu gudo jiro una socota si habsamiya oo goobihii dadku iska sajalayeen aan dhibaatooyin badani ka soo gaarin marka laga reebo shalay oo laba sarkaal oo ka tirsan ciidamada qaranka Somaliland si gaadma ah loogu dilay tuulada Widhwidh ee ka tirsan gobolka Sool oo hawshii diinwaangalintu ka bilaabatay jimcii ina dhaafay ee bisha Jauary ahayd 2da. Runta marka laga hadlo goboladii diiwaangalintu ka qabsoontay dhammaantood waxaa ka soo burqanaysay cabashooyin badan oo u badnaa inaysan diiwaangalintii u dhicin sidii saxda ahayd oo waliba qalabkii wax lagu sajalayay ee kombuutarada ay badinaaba cilladi galaysay oo waqti badani kaga lumay gobol kasta. Waxaa kaloo ka mid ahaa cabashooyinkii dadweynaha iyo waxgaradkoodu u soo gudbiyeen Komishanka Doorashooyinka Qaranka inaysan ku fillayn waqtiga loo qoondeeyey gobollada laba sababood awgood:

Ta koowaad waxay ahayd agabyada loogu talagalay in dadku iska diiwaangaliyaan oo aad u yaraa marka loo eego dadka baaxaddiisa oo safaf dhaadheer dadku maantoo dhan ku soo jireen oo qaarkood iyagoon la sajalin waqtigii ka dhacay. Ta labaad waxay ahayd qalabkii loo adeegsanayay diiwaangalinta oo inta badan cillado xagga farsamadaahi galaysay oo inta farsameyaqaan la doondoonayo waqti badani ku lumi jiray taasina mid hal gobol ku kali ahayd may ahayn ee geel laba jir soo wada marye gobolladoo dhammi way soo wada mareen mana jirin gobol ku hantaaqay waxaanba loo fadhiyin iyo waanu qaadacaynaa doorashada iyo miyaanay naagahayagu wax dhalin iyo seebay Togdheer nooga dad badatay. Waar xaajadu may ahayn dad badsi iyo annagaa idinka dad badan ee waxaa weeye gobol kasta waxaa iska diiwaangalisay intii danaynaysay inay codeeyaan ee adinku diyaar umaydaan ahayn inaad codeysaan tirada aad saluugteena macnaheedu ma ahan in reer Awdal gobollada ugu yaryihiin ee waa intiinii isku qancisay inay codeeyaan.

Haddaba akhristow adoon garcadaawo qaadayn maxaa maanta ku kallifay inay reer Awdal waxgaradkoodii sidaa qallafsan u soo garnaqsadaan waxaadna eegtaa hadallada naxliga xanbarsan oo ka soo yeedhaya dad isku sheegay inay yihiin Waxgaradkii, Aqoonyahankii, Cuqaashii iyo Salaadiintii reer Awdal aniguse aan u arko dad meel kale laga soo buufiyey oo ku qarxaya cid alla iyo ciddii wax la jecel oo dhan iyagoon aqoon fiican u lahayn sida loo garnaqsado oo ragi waa kii gartiisa si habboon oon caro lahyan rag horti uga sheegtee maxaa ku kalifay inay ka bulaamaan suuqa Boorame una gafaan dadkii mas’uuliyiinta ahaa oo ka soo jeeday gobolkooda iyo waliba beeshii haruubka wayn hashii maandeeq ugu listay oo aysan iyagu soo hanbayn caanihii loo lisay abaalkoodii wuxuu noqday maxaa naga galay Somaliland iyo waanu qaadacaynaa doorashadaba.

Intiina aqoonta fiican uleh iyo intaan aqoon taariikheed u lahaynba waxaan xasuusinayaa in waqtigii isticmaarku haystay gobolladdii la odhan jiray waqooyiga Soomaaliya inay ahaayeen laba gobol oo qudha waxaana la kala odhan jiray Waqooyi Bari (North East) iyo Waqooyi Galbeed (North West) waxaana kala xukumi jiray Burco iyo Hargeysa waxayna dhammaantood isku ahaayeen lix degmo oo qudha.

Waqooyi Bari wuxuu ahaa degmada Burco, degmada Cerigaabo iyo degmada Laascaanood meesha Waqooyi Galbeedna ka ahaa degmada Hargeysa, degmada Boorame iyo degmada Barbara mana aysan dhici jirin isqabqabsigaan faraha ka baxay iyo haddaan gobol nala siinin Somaliland sii jiri mayso iyo reer ba’oowdan ay guud ahaanba Soomaalidu ku jirto iyo hankii ummada oo ku soo ururay tuuladan annaaga iska leh ee intiina kale nooga dareera.

Aan idin sii xasuusiyee gobolladdii 8da ahaa ee ay ka koobnayd Jamhuuriyaddii burburtay ee Soomaaliya intuusan Maxamed Siyaad Barre ku darin gobolladii faraha badnaa waxaa ugu dhul weynaa uguna dad badnaa laba gobol oo kala ahaa gobolkii Waqooyi Bari iyo gobolkii Jubada sre ee maanta loo yaqaan Baay saldhigana u ah kooxda Mbigaati waxaana la yidhi gaal dil gartiisana siih ee goormay Boorame isku dherarisay gobolkii ugu dadka badnaa uguna baaxadda weynaa Somaliland saw maahan afaadan lahayn lama qabto iyo aakhiru saman!

Ninkii ku hadlay magaca reer Booramow adaa gartaadii iska gaagixiyey markaad gobolka Togdheer isku dherarisay adoon jilbihiisa gaarayn dadkuna way wada isyaqaaniin iyadoonba la tiro koobin ee maxaa kaa keenay inaad la shirtimaado hadalkan nin ragihi ka xishoodo “ miyaan naagahayagu dhalin mise annagaan aqoon sida dumarka wax looga dhalo maxaa naga dhigay 133000 oo qof iyo yeeli maynno”.

Miyaan reer Boorame ogayn gobolka Saaxil inay iska diiwaangaliyeen dad aad u yar oon dhammayn 20% (51000) wax cabashaa iyo buuqna kamay keenin ee waxay raalli ku noqdeen tiradii yarayd ee Komishanku idaacadaha ka sheegay kumana aysan xisaabtamin maskaxdoodana maysan galin in laga badanyahay ee waxay u fahmeen xaqiiqduna tahay in dadka is-diiwaangaliyay ay ahaayeen kuwii doonayay inay ka qayb qaataan doorashada dalka ka dhici doonta. Caalamkan aad arkaysaan marka ummadi doorasho galayso waxaa codkooda bixiya dad aad u yar marka loo eego dadka waddankaa ku nool ee ma ahan in Faloorida ay ugu laandheeraysantahay Mareykanka ee si xun baa wax la idiinku sheegaye armaad dib u xisaabtantaan oo sidii la idiinku lisay aad abaalkeeda gashaan.

Gunaanadkii: Reer Awdal waxay ka talo qaadataa dhalinyaro qurbajooga oo taksiilayaal ka ah Noorad Ameerika oo qabyaaldi ka reebtay qeerkood intay sugayaan qofay qaadaan waxay ka sheekaystaan sidii gobolka Awdal Xamar loogu dari lahaa iyo beesha dhexe been baanu kula soconaa oo inta uu Daahir Riyaale meesha madaxweyne ka yahay baannu is-daad raacinaynaa hase ahaayee adeerow haddaad Muqdisha u bugtaan ogaada Muqdisha sidii hore ma ahan oo Cabdullaahi Yuusufba barqaa laga dhaqaajay ee armaad caqli caafimaad qaba la timaadaan joojiyana masayrka qabiilaysan waxaana la yidhi oodi ab ka dhaw ee ogaada Isaaq wax idiin dhaama idiinkana dhaw heli maysaan Somaliland-na waxay aaminsantahay inaan hanqaraarac lug u dhutiyayn!

Wa billaahi tawfiiq iyo Allaw nimaan wax ogayn ha cadaabin.

Qalinkii: Shueib A. Gaboose