Marwada Madaxweynaha oo Xadhigga ka Jartay Mashruuc Xuq uuqda Aadanaha ah oo Somaliland Laga Fulin Doono 2011

Hargeysa (TNN)- Marwada 1aad ee Madaxweynaha Marwo Aamina Sheekh Maxamuud Jirde (Aamina-weris), ayaa xadhigga ka jartay shalay mashruuc ku saabsan xuquuqda aadanaha oo hay’ad Faransiis ah ka fulin doonto Somaliland sannadkan 2011.

Munaasibad ballaadhan oo loo sameeyey furitaanka mashruucaas oo badankiisu ku jihaysan  horumari nta dadka naafada ah oo ay maalgelintiisa bixin doonto hay’adda lagaga leeyahay dalka Faransiiska ee Handicap International oo lagu qabtay shalay hudheelka Maansoor ee magaalada Hargeysa, waxa ka qaybgalay marwada Madaxweyne Siilaanyo, wasiirrada Caddaaladda, Shaqada iyo Arrimaha Bulshada, Agaasimaha Xafiiska Taakulaynta ee Madaxtooyada, madaxda ugu sarreysa adduunka iyo gobolka  Gee ska Afrika ee Handicap, masuuliyiin ka kala socday ururrada xuquuqal-insaanka iyo naafada Somaliland iyo marti-sharaf tiro badan oo ay ku jireen xubno kala duwan oo naafo ah.

Mr. Jean Marc oo ah masuulka ugu sarreeya hay’adda Handicap International oo fadhigiisu yahay  mag aalada Paris ee caasimadda dalka Faransiiska, kana mid ah masuuliyiinta ka qaybgalay kulankaas, ayaa khudbad dheer oo uu halkaa ka jeediyey wuxuu si faahfaahsan ugaga hadlay mashruuca xuquuqda  aa danaha ee hay’addiisu ka fulinayso Somaliland, isagoo si gaar ah farta ugu fiiqay dhibaatooyinka  hays ta dadka naafada ah, waxaannu soo bandhigay daraasad Handicap ka soo ururisay waddamo kala  du wan oo caalamka ah oo muujinaysa tirada naafada ah ee adduunka guudkiisa maanta ku nool.

Waxa kaloo uu sheegay in dunidu gaadhay xilligii la beddeli lahaa aragtiyaha gurracan ee lagu duudsiyo xuquuqda dadka naafada ah, kuwaasoo uu tilmaamay inay ka yimaaddaan dadka laxaadkoodu dhan  ya hay, gaar ahaan marka naafadu doonayaan fursado shaqo ay qaban karaan.

Sidaa awgeed, Mr. Marc waxa uu bulshada caalamka u soo jeediyey inay u dhago-nuglaadaan  cabash ada dadka naafada ah, isla markaana u tixgaliyaan duruufaha ay ku nool yihiin, isagoo dhanka kalena tibaaxay hay’ad ahaan inay u baahan yihiin sidii bulshada Somaliland u heli lahaayeen wacyigelin badan oo ku saabsan tacadiyada ka dhanka ah naafada, iyadoo la adeegsanayo qalabka kala duwan ee  warb aahinta.

Mr. Jean waxa uu carrabka ku dhuftay Handicap International inay muddo 29 sannadood ah ka soo  sh aqaynaysay wax-u-qabashada dadka naafada ah ee dacallada adduunka ku kala nool, waxaannu xusay baahida loo qabo in dadka naafada ah yeeshaan xidhiidh iyo wada-shaqayn dhexdooda ah, iyada oo aan loo eegayn waddan iyo jinsiyad toona, ugu dambayntiina waxa uu dadweynaha iyo dawladaha  caa lamka ka codsaday in loo sinnaado shaqooyinka mid caafimaad qaba iyo mid naafo ah, isla markaana qof waliba ilaaliyo sharafta iyo karaamada qofka kale.

Wasiirka Wasaaradda Shaqada iyo Arrimaha Bulshada Somaliland Marwo Ilhaan Maxamed Jaamac, ay aa ugu horreyn si weyn ugu mahad-celisay hay’adda Handicap Intentional oo ay xustay inay ka mid tahay hay’adihii ugu horreeyey ee Somaliland, wax weynna ka qabatay horumarinta bulshada naafada ah.

Marwo Ilhaan waxa ay sheegtay in wasaaraddeedu samayn doonto xafiis u gaar ah arrimaha dadka aanu laxaadkoodu dhammayn ee naafada ah.

Sidoo kale, Wasiirka Wasaaradda Caddaaladda Professor Imaaciil Muumin Aar, ayaa isaguna ka  warra may qiimaha iyo faa’iidada mashruucani u leeyahay dalka Somaliland, kaasoo uu ku tilmaamay mid ahm iyad gaar ah ugu fadhiya bulshada naafada ah.

“Curyaannimo ma jirto sideedaba, balse curyaannimadu waa maskaxda, dadka naafada ahna waxay ku sii badan yihiin dalalka aan dhaqaalaha iyo nabadgelyada fiican haysan,” ayuu yidhi Prof. Ismaaciil  Mu umin Aar, waxaannu intaa ku daray, “Ummad wada nacas ah ayaa cuuryaan ah! Waddama dadkoodu helaan cuntada fiican ee nafaqada leh way ka fiican yihiin kuwa foqorada ah. Lugaha iyo gacmaha uun ha eegina ee cuuryaaminada ummaddeennu meelo badan bay ka socotaa, tan ugu weyna waa jahliga.”

Waxa kaloo Wasiirku sheegay in dadka naafada ah shaqada fiican yihiin kuwa laxaadka qaba kaga, isa goo arrimahaas ka hadlayeyna waxa uu yidhi; “Waannu tijaabinay oo dadka naafada ahi way kaga fii can yihiin kuwa laxaadka qaba shaqada.”

Dhanka kale waxa uu xusay inay ku ogaadeen daraasad ay hadda ka hor sameeyeen inay shaqada ugu badan soo saaraan dadka naafada ah, isagoo intaa raaciyey in tignoolajiyadda casriga ah tahay mid aad u caawinaysa waxqabadka naafada.

Mr. Ismaaciil Cabdi oo ka socday Komishanka Xuquuqal-insaanka Somaliland oo isna halkaa ka hadlay, ayaa tilmaamay inay dib-u-habayn ku sameeyeen guddigooda muddada kooban ee ay xafiiska joogeen, waxaannu sheegay in la sameeyo wacyigelin badan si loo yareeyo xadgudbyada xuquuqul-insaanka ee ka dhaca Somaliland, waxaannu daboolka ka qaaday in ay dhowaan booqan doonaan xabsiyada dadku ku xidhan yihiin waqti ka badan inta shuruucda dalku xaddeeyeen, isagoo xusay in Komishanka Xuquuqal-insaanka Qaranku awood u leeyahay inuu inay xukuumadda iyo goleyaasha sharci-dejintaba u gudbiyo wax-ka-beddelka qodobadda xeerarka kala duwan ee caqabadaha ku ah bulshada naafada.

Waxa kaloo uu caddeeyey inay kormeer ku soo sameeyeen dhammaan jeelasha gobollada dalka oo dhan, marka laga reebo Gobolka Sool, “Waxaanu samaynay horumar ballaadhan intii aanu xafiiska joognay,” ayuu yidhi Mr. Ismaaciil Cabdi.

Marwada Madaxweynaha Somaliland Marwo Aamina Sheekh Maxamuud Jirde (Aamina-weris) oo soo xidhay shirka, isla markaana si rasmi ah xadhigga uga jartay mashruuca cusub, ayaa si weyn ugu  mah ad naqday ka qaybgalayaasha kulankaas, gaar ahaan Handicap International oo iyadu maalgelinaysa mashruucan xuquuqda aadanaha ee Somaliland laga hirgelinayo.

“Waxaan si weyn ugu mahadnaqayaa dhammaan ka qaybgalayaasha munaasibaddan, gaar ahaan  mas uuliyiinta hay’adaha caalamiga ah ee innoogu yimi wax-u-qabashada dadkeenna.

“Waxa ka go’an dawladda Somaliland inay horumariso dadka naafada ah. Waa muhiim in la ilaaliyo  dad ka xiskoodu dhiman yahay, laakiin bulshada Somaliland waxaan u sheegayaa in dadka naafada ah ee xiskoodu dhan yahay ay leeyihiin xuquuq la siman dadka caadiga ah.

Waxaan ugu baaqayaa bulshada Somaliland in aanay quudhsan dadka naafada ah oo ay siiyaan  doork ooda, mana habboona in la takooro dadka naafada ah. Carruurta naafada ah yaan la odhan waxba ma baran karaan, waayo dayaxa laguma tegin dhammaystiran, laakiin waxa horumar kasta lagu gaadhay aqoon iyo cilmi,” ayey tidhi marwo Aamina-weris.

Sidoo kale, waxay tusaale u soo qaadatay nin dhinac kasta ka curyaan ah, una dhashay dalka Ingiriiska oo ah saynisyahan weyn oo aad looga dambeeyo aqoontiisa, muxaaradooyin badanna ka jeediya  jaam acadaha waaweyn ee waddankaas.

Ugu dambayn, marwadu waxa ay ballanqaaday inay hormood ka noqon doonto sidii looga midho-dhalin lahaa hirgelinta in bulshada Somaliland helaan xuquuq siman, sidoo kalena wax loogu qaban lahaa  dad ka laxaadkoodu dhiman yahay.

Shirkan ay wadajir u soo qabanqaabiyeen hay’adda caalamiga ah ee Handicap International, dalladda ururrada naafada SNDF iyo Komishanka Qaranka ee Xuquuqal-insaanka, waxa loogu dabbaaldagayey furitaanka mashruuc ku saabsan xuquuqda aadamaha oo sannadkan ka bilaabmi doona dalka Somaliland.



Source:Jamhuuriya Online