Madaxweyne Siilaanyo Oo Ka Hadlay Toosinta Gasoorka, Dastuurka
Somalia Iyo Nabad-geylada Gobolada Bari
waxaanu
sidaasi ku sheegay fariin uu bulshada u mariyay Telefishanka qaranka..................
Hargeysa (TNN)- Madaxweynaha Somaliland Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo)
ayaa Wa siirka Arrimaha gudaha ku amray inuu soo saaro digreeto uu
ku xadidayo isticmaalka awooda ha maaliyadeed ee dawlada Hoose ee
dalka mudada ay ku jiraan xiligan kala guurka ah si aan ay ugu tagri
falin hantida qaranka.
Madaxweynaha Somaliland waxa kale oo uu hadlay toosinta cadaaladda,
nabadeynta gobola da bari, wada hadalada Soomaaliya iyo dastuurka
cusub ee dalkaasi ee dhawaan lagu ansixiy ay magaalada Muqdisho,
waxaanu sidaasi ku sheegay fariin uu bulshada u mariyay Telefishan
ka qaranka.
DAWLADDAHA HOOSE EE DALKA
Madaxweynaha Somaliland Md. Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) oo ka
hadlayay Goleya asha deegaanka ah ee muddo dhaafay iyo qorshaha
xukuumadiisu ka qaadatay mudada ay ku jiraan dawladaha hoose xiligan
kala guurka ah, waxa uu yidhi “Waxa hubaal ah oo dhegahayga ku soo
batay cabashada dadweynaha ee goleyaasha deegaanka dalka aanay wax
badan ka qaban horumarkii loo baahnaa ee dhinacyada jidadka
magaalooyinka, bilicda iyo khashinka. Waxa hubaal in adeegyadii
bulshadu ka sugaysay dawladaha hoose dayac badani ka muuqdo, inkasta
oo ay dawladaha Hoose qaar ka mid ahi ay la yimaadeen dedaal, wax
bandanna qabteen bulshaduna u markhaati tahay oo ay taariikhdu qori
doonto midba meesha uu ka galo. Waxaan leeyahay cimrigiina ceeb ha
ku sagootiyina oo dedaalla mudada idiin hadhay.”
“Waxaan leeyahay Goleyaasha deegaanka Doorashaduna ha idiin timaado
idinka oo shaqeynaya. Anigoo tixgelinaya duruufaha iyo wakhtiga kala
guurka ah, waxaan farayaa Wasiirka Daakhiliga inuu soo saaro qoraal
uu ku xadidayo awoodaha isticmaalka maaliyadda. Si aanay u dhicin in
qofna uu ku galo olale u khaas ah si aan loo jabin qorshaha
horumarinta Maaliyadda ee sanadkan 2012-ka kaasi oo la doonayo in
dawladaha hoose loo adeegsado horumar 50%,”ayuu yidhi Madaxweyne
Axmed Siilaanyo.
Madaxweynuhu wuxuu ugu baaqay Goleyaasha deegaanka in la dhiso
waddooyinka halbowlaha u ah ee mara magaalooyinka dhexdooda iyagoo
la kaashanaya dawladda dhexe. Waxa kale oo uu u soo jeediyay inay
wax ka qabtaan nadaafada magaalooyinka dalka, waxaanu ku dheeraaday
ahmiyada ah bulshada ugu fadhido ilaalinta fayo-dhawrku.
TOOSINTA CADAALADA IYO BAHDA GARSOORKA
Madaxweyne Axmed Siilaanyo oo ka hadlayay toosinta nidaamka
cadaaladda waxa uu balan qaaday inuu u guntanayo sidii loo toosin
lahaa loona hagaajin lahaa Garsoorka dalka, waxaanu tafaasiil ka
bixiyay ahmiyadda ay bulshadda u leedahay sugida cadaaladdu, isagoo
arrintaasi ka hadlayayna wuxuu yidhi “Cadaaladdu waa udub dhexaadka
nolasha, waa aasaaska jiritaanka dawladnimo. Waxaanay abuurtaa
kalsoonida iyo isku xidhnaanta maamulka dawladda iyo
bulshadda.Hadaba si loo helo cadaalad darteed, ayaa dastuurka dalku
qeexay madax-banaanida garsoorka. Waxaanu u maamuusay bahda
garsoorka iyo cadaaladda. Anigoo arrintaasi ka shiidaal qaadanaya
isla markaana fulinayana balan qaadkayagii xiligii doorashadda
waxaan isku dayay inaan isbedel ku sameeyo garsoorka iyo cadaaladda.
Waxaanu is bedelay ku samaynay dhammaan intii awoodu ii saamaxaysay
sida maxkamadda sare, Xeer-ilaalinta guud iyo Gudida cadaalladda.
Waxa isbedelay lagu sameeyay Maxkamadaha racfaanka ee goboladda
dalka.”
Madaxweynuhu wuxuu intaasi ku daray “Waxa abuuray Ha’yada xuquuqul
insaanka anigoo og inaan cabashadu dhammaanaynin oo cida garta
kiiska laga helaa uu cabanayo. Waxaan dareensan nahay in
galdaloolooyin xoog lihi ka jiraan Garsoorka dalka oo aanay
cabashadii bulshaduna wali is dhimin. Sidaasi darteed, anigoo
doonaya madax-banaanida garsoorka waxaan leeyahay dedaalkiina iyo
dedaalkayaguba waa hal bacaad lagu lisay. Haddii aanu garsoorku
horumar samaynin oo aanay danyartuna cadaalad helin.”
“Waxa igu waajib ah inaan qaato tallaabooyin aan ku saxaayo, kuna
horumarinayo cadaaladda iyo Garsoorka, kana daali maayo tilmaanta
iyo toosinta intaan ka xaqiijinayo himiladii bulshadu igu dooratay.
Ummaddana waxaan leeyahay hantidiina ha ku bixinina cadaalad darro
iyo laaluush aad ku burburisaan nidaanka garsoorka, waxaan leeyahay
cadaaladda ayaa ah dantiina,”ayuu yidhi Madaxweynuhu,
Waxaanu sheegay in tallaabo adag laga qaadi doono cidii lagu qabto
iyadoo jidka toosan ka leexinaysa garsoorka, isagoo arrintaasi ka
hadlayayna wuxuu yidhi “Waxaan idiinku balan qaadayaa cidii lagu
qabto leexinta cadaaladda iyo burburinta garsoorka inay la kulmi
doonaan cawaaqib xumo oo aanay naxariis naga heli doonin. Waxaan
idiin balan qaadayaa inaan is barbar taago cadaaladda. Waxaan bahda
garsoorka kula dardaarmayaa inay dhisaan Garsoorka oo ay dadka ku
dhaqaan cadaaladda, dareenkoodana u soo jeediyaan cabashada
bulshadda.”
NABAD-GELYADDA GOBOLADDA BARI
Madaxweynaha Somaliland oo ka hadlayay Nabad-gelyada gobolada Sool
iyo Buuhoodle, waxa uu yidhi “Nabad-gelyaddu waa wada tashiga, waana
tiirarka ugu waaweyn ee ay ku dhisan tahay qaranimadda Somaliland.
Culays kasta oo la soo gudboonaadda Somaliland waxay kaga gudubtaa
wada tashiga xukuumadda, Goleyaasha, axsaabta siyaasadda,
madax-dhaqameedyada iyo aqoon yahanka bulshadda.waxaan ILAAHAY uga
mahad celinayaa nabad-gelyada aynu haysano. Waxaanan ku faraxsan
nahay inaynu helay dad ajiibay baaqii iyo gogoshii nabadda ee aan
mudada dheer ku cel-celinayay oo ay garwaaqsadeen in wada hadalku ka
wanaagsan yahay xabadda iyo dagaalka. Waxaan aaminsan nahay inaanay
xabadi xal keeni Karin.”
“Walaalayaal, dalku guuri maayo, dadka gayiga ku noolina waa dad
walaalo ah oo aan marnaba kala maarmi Karin. Dalka Somaliland waa
dal haddii laga shaqaysto wuu inagu filan yahay. Waa in wixii la
isku maan-dhaafana wada hadal iyo isku tanaasul ayaa inoo ah dan
qaran oo aynu ku soo caano-maalay. Waxaan bulshada Somaliland ku
bogaadinayaa kaalintii ay ka soo qaateen nabad-gelyadda. Waxaanan u
soo jeedinayaa is dhawra oo is kaashadda.”
WADA HADALKII SOMALILAND IYO SOOMAALIYA
Md. Axmed Siilaanyo waxa uu sheegay inay wada hadalkii ay la
lahaayeen Soomaaliya ay ka dhursugayaan dawladda cusub ee loo
dhisayo Soomaaliya oo ay la sii ambo-qaadi doonaan wada hadaladii
hore ugu bilowday dawladda TFG-da ee wakhtigeedu dhammaaday, isagoo
arrintaasi ka hadlayayna wuxuu yidhi “Soomaaliya waxa noo socday
wada hadalo. Maadaama oo dawladii hore wakhtigii ka dhammaaday
waxaanu sugaynaa inta ay wax cusub ka dhisanayaan. ILAAHAY-na
waxaanu uga rajaynaynaa inay inuu xasilooni iyo is afgarad siiyo.”
ARAGTIDA SOMALILAND EE KU WAJAHAN DASTUURKA SOOMAALIYA
Madaxweynuhu wuxuu sheegay inaanay Somaliland aqbalayn dastuurka
Soomaaliya oo shee ganaya Somaliland,waxaanu yidhi “Waxaanu
Somaliland ahaan mowqifkayaga ku cadaynaynaa inaanaan ogolayn
dastuurka ay samaysteen Soomaaliya oo aanaan marnaba aqbalayn inay
sheegtaan dalkayaga iyo dadkayaga. Waxaanu shalay ahayn laba dal oo
isu yimid, maantana waxay shacbiga Somaliland samaysteen dawlad
madax-banaan oo ku timid rabitaanka Bulshad da, waxay ummaddani ugu
codaysay 97% dastuurka dalkayaga. Waxaanay samaysteen dawl ad iyo
goleyaal ku yimid codka dadweynaha.”
Madaxweynuhu wuxuu ku dooday inay Somaliland buuxisay shuruudihii
qaranimo ee looga baahnaa, waxaanu beesha caalamka ugu baaqay inay u
tixgeliyaan rabitaanka ummadda.
“Cid kasta oo ka tafiiran dalka ee la timaada mowqif ka duwan
qaranimadda Somaliland waxaanu u aqoonsan nahay dambiileyaal waxaana
la horkeeni doonaa sharciga,”ayuu hadalkiisii ku soo gunaanaday
Madaxweynaha Somaliland.
Cumar Maxamed Faarax
|