Madal kulmisay labeenta bulshada Somaliland,oo
lagu soo ban dhigay buug la koobsanaya
taariikhda iyo fanka Cabdi Adan Xaad (Cabdi Qays)
Hargeysa
(TNN): – Munaasibad si heer sare ah loo agaasimay oo aanay u
kala hadhin labeenta Bulshada Somaliland, ayaa lagu soo bandhigay
Buug loogu wan-qalay DARMAAN IYO DALXIIS oo lagu ururiyey
Taariikh-nololeedka iyo Fanka Abwaan Cabdi Aadan Xaad (Cabdi-Qays)
oo kaalin mug leh ka soo qaatay Fanka iyo Suugaanta Soomaalida isla
markaana si weyn looga yaqaano deegaannada kala duwan ee bulshada
Soomaalida ahi ku dhaqan tahay.
Buuggan oo uu Qalinka u qaatay Qoraa Da’da yar oo lagu magacaabo
Maxamed Maxamed Cisma an Muxumed (Ugaaska) oo muddo ururinayey
taariikhda iyo Suugaanta Abwaan Cabdi Qays, ay aa lagu soo bandhigay
Munaasibad Caawa oo Jimce ah ku qabsoontay Hotel Maansoor ee
magaa lada Hargeysa, taas oo ay soo qaban-qaabiyeen Guddi dhalinyaro
ah bahda Qalinleyda ah, waxa ana munaasibadda ka qayb-galay haldoor
tiro badan oo isugu jira Abwaanno, madaxda Xisbiyad a, Masuuliyin
Xukuumadda ka tirsan, Siyaasiyiin, Xildhibaanno, Aqoonyahan
Madax-dhaqameed, Bahda Qalinleyda, Dhalinyaro, Haween iyo Marti-sharaf
kale.
Ugu horeyn, waxaa munaasibadda ka hadlay Qoraaga qalinka u qaatay
Buugga, Maxamed Cisma an Muxumed (Ugaaska), oo faah-faahin ka bixiyey
geeddi-socodkii uu la soo maray ururinta Taa riikhda iyo Suugaanta
Abwaanka iyo caqabado uu xusay inuu kala kulmay muddadii uu guda
jiray Ururinta Xogta iyo Qoraalkiisaba, waxaanu si gaar ah ugu
mahad-celiyey Qoraaga reer Jabuuti ee Cabdalla Xaaji oo gacan ka
siiyey Ururinta taariikhda iyo suugaanta buuggu xambaarsan yah ay.
Maxamed waxa uu sheegay inuu wakhti, tamar iyo Dhaqaalaba ku bixiyey
sidii uu dadka aqoonta u leh Abwaanka uga heli lahaa waxa ay ka
hayaan Taariikh-nololeedka iyo Suugaanta Cabdi Aad an Xaad (Cabdi-qays).
Wasiirkii hore ee Wasaaradda Warfaafinta Somaliland
wakhtigan ah siyaasi ka tirsan Xisbiga Mu caaradka ah ee Waddani,
ahna qoraa ururiya taariikhda, Boobe Yuusuf Ducaale, oo munaasibad da
ka hadlay, ayaa ka sheekeeyey aqoonta uu u leeyahay Taariikhda iyo
Suugaanta Abwaan Ca bdi-Qays oo uu ku sifeeyey nin Eebbe ku
mannaystay Hiwaayadda Fanka, isaga oo tusaale u soo qaatay Heeso uu
sameeyey Abwaanku sannadihii Lixdamaadkii ka hor intii aanay
Milatarigii uu hoggaaminayey Siyaad Barre Af-gembiga kula wareegin
hoggaaminta dalkii laysku Odhan Jiray Jamhuuriyaddii Soomaaliya,
waxaanu Boobe Yuusuf Ducaale goobta ka akhriyey qaar ka mid ah
suugaanta Abwaanka.
Waxa Madasha ka hadlay islamarkaana si weyn uga Qosliyey dadkii
munaasibadda ka qayb-gal ay Maxamed Xujaale oo ka mid ah dadka ay
aqoonta Durugsan isku leeyihiin Abwaan Cabdi-Qa ys, waxaanu madasha
kaga sheekeeyey mid ka mid ah qisooyin cajiibka ah oo ku xusan
Buugga kana warramaysa bandhig-faneed uu Cabdi-Qays ku matalayey
sheeko jacayl ah oo dhexmartay wiil iyo Gabdh isjeclaa oo wakhtigu
kala fogeeyey.
Abwaan Maxamed Ibraahin Warsame [Hadraawi] oo ka mid ah
Suugaanyahannada ay taariikhda soo wada-qaateen Abwaan Cabdi-Qays,
ayaa ka sheekeeyey dhacdooyin ay goob-joog u soo w ada ahaayeen oo uu
ka xusay wakhti Xabsiga ku wada-jireen Xilligii Dawladdii Siyaas
Barre oo a y suugaantooda ku dhaliiili jireen maamulkiisa. Mar uu ka
hadlayey dabeecaddiisa iyo shakhsiyad diisa, waxauu yidhi Abwaan
Hadraawi, “Cabdiqays waa nooca qalbi xab-xabka ah ee aadka u
nax ariista badan, beentayna maaha. Caawa waxaan ku farasanahay inay
intan oo dad ahi u soo shi rtay waxaanay muujinaysaa inay tahay uun
xaqa uu Cabdiqays leeyahay in la siiyo.”
Abwaan Hadraawi waxa uu ka hadlay muhiimadda ay leedahay Xuska iyo
Xusuusta loo sameeyo qofka karaamada iyo tixgelinta ku dhex leh
bulshada, waxaanu yidhi, “Dadyahaw aniga caawa d ardaaran-kaygu waxa
weeye, qofku marka uu noolyahay ayuu mudan yahay in wixiisa laga
shee keeyo ee maaha marka uu dhinto inaad tidhaado sidan iyo sidan
buu ahaa, Cabdi-Qaysna waa nin faxal ah, waana nin wanaagsan ee
sidaa ku ogaada kana war-haya.”
Abwaan Hadraawi, waxa uu soo qaaday haynta iyo bixinta adduun ee
Cabdi-Qays, waxaanu yid hi, “Cabdiqays waa nin faxal ah waxaanan
hubaa hadii caawa lasiiyo $1000 Doolar inaanu waagu jeebadiisa waxba
uga baryayn ee uu dadka u qaybinayo.”
Murashaxa Madaxweyne ku-xigeenka ee xisbiga UCID Aqoonyahan
Cabdirashiid Xasan Mataan oo munaasibadda hadal ka jeediyey, ayaa
tilmaamay qiimaha ay leedahay xuska iyo hadal-hayn ta taariikhda
shakhsiyaadka uu ka mid yahay Cabdi-qays oo uu sheegay in isaga iyo
Qoraaga bu ugga qorayba ay sharaf u tahay,
Guddoomiyaha Xisbiga Kulmiye Muuse Biixi Cabdi oo ay aqoon
qoto-dheer isku leeyihiin Abwaan Cabdi-Qays, ayaa ka sheekeeyey
qaybo ka mid ah taariikho ay soo wada-mareen Cabdiqays, wa xaanu ku
sifeeyey inuu yahay Qof gacan furan oo wixii uu hayo dadka aan ka
ceshan, isaga oo t usaale u soo qaatay wakhti uu Cabdi Qays Magaalada
Hargeysa ka furtay Hudheel, dabadeedna hudheelkii muddo kaga
baaba’ay. “Kii soo galaba waxa uu yidhaadaa sii daaya anigaa qaba
kha rashkiisee dabadeedna wuu kacay waxaana loo qabsaday Raashinkii
uu karinayey,” ayuu yidhi Muuse Biixi.Isaga oo hadalkiisa sii watay, waxa uu guddoomiyaha Kulmiye intaas
ku daray oo yi dhi, “Axmed Mooge, Cali Banfas, Axmed Gacayte, raggaas
ayay Cabdiqays isku xili ahaayeen wa y wada dhinteen dhamaantoodba ee
Illaahay hawnaxariisto.”
Waxa kale oo munaasibadda ka hadlay, Gudoomiyaha Jaamacadda Gollis
Siciid Axmed Xasan, ay aa sheegay in Jaamcadiisa Gollis leedahay qayb
lagu barto dhaqanka iyo Fanka, waxa uu madas ha ku kafaalo-qaaday
inuu la wareegayo isla markaana bixinayo Kharashka 150 Nuqul oo
Buugga Madasha lagu soo bandhigay ah, isaga oo sheegay inuu 100
Nuqul u qaadayo Jaamacadda, halka 50-ka kalena uu ugu sheegay inuu
ugu tabarucayo dhalinyarada iyo dadka aan awoodin inay is ka bixiyaan
kharashka Buugaasi. “Hadaynu nahay Somaliland ama Soomaalida oo
dhan-ba waxay nu ku hadalaa Afkii Soomaaliga ahaa ee dhabta ahaa
laakiin waxaan idinku dardaarayaa inaad sii dhiirrigalisaan ku
hadalka Afkii hooyo ee Soomaaliga,” ayuu yidhi.
Waxa kale oo munaasibadda ka hadlay, Madaxa Iibka iyo Suuqgeynta
Shirkadda Telesom Maxam ed Cabdi Darbo oo ku dheeraaday muhiimadda ay
leedahay iyo sida ay umaddu qiimo ugu leeda hay inay weyneeyeen
shakhsiyaadkooda karaamada ku dhex leh bulshada inta uu nool yahay.
Mr Darbo waxa uu halkaa kaga dhawaaqay inay ka shirkad ahaan Buugan
ka qaadanayaan 100 nuqul, “Anagu ka shirkad ahaan waxaan halkan kaga
dhawaaqayaa inaanu qaadanayno 100 Bu ug intaana waanu ka badin
lahayne dee sida aad la socotaan shirkaddu waa mid ay dadku wada
leeyihiin kuwa dalka jooga iyo kuwa dibada joogaba,” ayuu yidhi Mr
Darbo.
Wasiirka Dhalinyarada iyo Ciyaaraha Somaliland Md Cali Siciid Raygal,
ayaa sheegay in Abwaan Cabdi-Qays ka mid yahay Shakhsiyaadka Baalka
Dahabka ah kaga yaala Bahda Fanka iyo Suuga an yahannada Somaliland,
sidaa awgeedna loona baahan yahay in laga war hayo intooda nool.
“Waxaan soo jeedinayaa inaynu daryeelo oo aynu mooraalkooda dhisno,”
ayuu yidhi Mr Raygal waxaanu halkaa kaga dhawaaqay inay
wasaaradiisuna Buuggan ka qaadanayso 150 xabo .
Wasiir ku xigeenka wasaaradda Kalluumaysiga Cabdikariin Axmed Mooge
oo ah wiil uu dhalay Fa nnaankii Weynaa Axmed Mooge oo ay isku wakhti
ahaayeen Cabdi Qays, ayaa idhi,“Anigu waxaa n ka soo jeedaa qoys
fanka lagu yaqaano sidaa darteed Cabdiqays waxa u igu xidhiidhiyaa
Saaxii btinimidii ka dhaxaysay isaga iyo Aabahay. Adeerkay Cabdiqays
waa Abwaan ka dhexeeya shac abka ku hadla afka Somaliga oo dhan balse
aan ku ekayn Somaliland oo kaliya. Adeer waxaad igu ogtahay inaan ku
xasuusan doonaa inta aan noolahay walaashda Nairobi joogtana waan
kaa ga adhsiindoonaa.”
Gunaanadkii munaasibadda waxa ka hadlay Abwaan Cabdi Aadan Xaad [Cabdiqays],
waxaanu m ahad naq ballaadhan u jeediyey dadkii ka qayb-galay
munaasibadda iyo Guud ahaan cid kasta oo ka qayb-qaadatay daabacadda
Buugga iyo ururinta xogtiisa, isaga oo si gaar ah ugu mahad-naq ay
Qoraaga qalinka u qaatay buugga taariikhdiisa iyo Suugaantiisa lagu
soo ururiyey ee Dardaa ran iyo Dalxiis. “Waxaan halkan uga mahad
naqayaa dhamaan dadkii ka soo qayb galay xafladan gaar ahaan anigu
Ugaas odhan-maayee wiilkan yar ee aan adeerka u ahay ee Buugan ku soo
ur uriyey aniga iyo Taariikhdayda iyo Fankayga,” ayuu yidhi Awbaan
Cabdi Aadan Xaad (Cabdi qays).
|