Kulmiye wuxuu ku badbaadi karaa gudoonka oo madaxweynaha lagu celiyo

Waxaan salaamyaa warbaahinta reer somaliland ee wararka sida wanaagsan noogu kala tebisa asww. Waxaan leeyahay noolaada intaasi kadib waxaan jecel ahay in aan in yar ka idhaahdo xis biga kulmiye oo mudo asqaysnaa walina asqaysan iyo sababaha ugu wacan iyo sida ku haboon ee loo xalin karo asqadaasi oo aniga fikirkayga uun ah.

Hadaba mudo sanad iyo badh ah ayaynu haynay xilka dawladan yar ee reer somaliland mudo si deed sanadood ahana waxaa aynu u soo halgamaynay in aan ku fadhiisano kursiga ugu mudan dalka ninba meel uu kaga hagaagoba hase ahaatee way hirgashay tii waxaa inaga kharibay qod obo aan laga fikirin oo aan ku qoranay xeer hoosaadkii xisibiga kaasi oo ah in la kaalsaaro xisbi ga iyo dawlada iyada oo ay ahayd in mar haddii la guulaystay in xilka xisbigu iyo ka dawladuba meel wada ahaado taasi waxa ay dhayi lahayd xisbiga kulmiye oo dawlada wada gala iyada oo ay jirto in xisbi kasta oo ku guulaysta xukunka,oo mas'uuliyada guud ee dalkana loo tirinayo xis ibigaasi ku guulaystay foodka dalka.

Hadaba kala saaridii xisbiga iyo dawladu waxa ay keentay in kulmiye lala qaybsado dawladii ama xukunkii taasi waxaa ay ku timid kala saarida xisbiga iyo dawlada waxaa iyana jirtay yoolyooltan dhex maray xubnaha hogaanka xisbiga iyo dawlada taasi oo ay ugu wacnayd kala kaxaynta xisb iga iyo dawlada markaasi waxaa sii xoogaysanayey tafaraaruqa kulmiye isla markaana waxa a sii xoogaysanayey garab marka xukuumada ay garab maraysay xisbigeedii taasina waxa ay tim id markii uu yimid yoolyooltanka hogaanka xisbbiga iyo xukuumada oo ay ka mid tahay xubno ba dan oo dhaleeceeyey mar iyo lababa xukuumadii ay dhaliyeen (waa hogaankee)ilaa imika khalad kii dhacay wali dawo looma helin walina waxaad moodaa in aan cidi fahansanayn haddii lafahma yna waxaan filayaa in loo badheedhay in aan waxba laga qaban.

Sidaasi awgeed waxaa loo baahan yahay kulmiyow sidii aad u soo ceshan lahayd meela isugu k eeni lahayd xisbigii iyo dawladaadii waxaba yaan lagu afgobaadsan in dawlada iyo kulmiye isku mid yihiin balse waxaa iska cad in la kala socodo waayo?muj muuse wuxuu doonayaa inuu shan ta danbe uu noqdo musharax kana calfqaado hamigiisa siyaasadeed waxaa ka horeeya inuu sa mee yo garoonkii uu ka tartami lahaa kaasi oo wali aan u arko inuu ku jiro mugdi badan mugdiga asi oo ay ka mid yihiin xisbigiisii lagu wareejieye oo lagu furay ururo badan kuwaasi oo kala qayb saday seddexdii xisbi ee hore u jiray oo kulmiye ka kow yahay iyo iyada oo aanu xisbigiisii xilkii dawladni mo ee uu hayey laga saarayo oo lagau bedelayaayo xisbigii hore ee uu ka badiyeyey(waa udub e) dadka oo jecel wixii cusub sida ururada badan ee abuurmay oo dadku xiisaynayo.

Waxa kale oo jira odaygii xisbigan aasaasay (waa madaxweyne siiraanyoe) oo ay mudo u hadh sa n tahay isla markaana doonaya inuu xisbigii dib ula soo noqdo si uu ugu tartamo markale ama uu maamulkiisa u qabto si aanay u dhicin gudoonka kulmiye ay mar labaad muran ama mincaara dadi kaga timaado iyo waliba siiraanyo oo aan raali ka ahayn in muj muuse bixi soo baxo balse uu doo nayo inuu u carbiyo haddiiba ay dhacdo inuu talax gabo ninka isagu uu doono kuna soo saaro aw ooda dawladnimo ee uu hayo ninkaasi oo imikadan lafteed saaxada siyaasad ka muuq da waa (Aw samaale).

Hadaba anigu waxaan soo jeedin lahaa in xisbigii kulmiye dib loogu celiyo aasaasihii sameeyey oo ah madaxweyne siiraanyo sababta oo ah mamulaka xisbgu waxaa uu ku wanaagsan yahay in da wladu maamusha oo ay gacanta ku hayso si aanu xisbigii u baab'in ama aanu u awood yara yn is la markaan xisbigu waa in uu dawlda ku jiraa oo uu hayaa xilalkeeda si uu isaga caabiyo mi n caara dada ka hor imanaysa isla markaana uu si uu iskugu kalsoonada madaxda hogaamnays aana ka mi d noqoto dawlada haddii aanay sidaasi dhicin xisbiga kulmiye ma soo baxayo waanu hadhayaa w aayo cago badan kuma taagna xukuumaduna waxay kula jirtaa dagaal isna tamar badan malaha markaa anigu waxaan leeyahay golaha dhexe ee furmaya bish14keed ha habee yo xeer hoosaadk a xisbiga hana laga saaro faqrada odhanaysa cid baa cid wax ku wareejina y sa. Muj muuse waxa an leeahay siyaasadu waa wixii suurto gal ha u qaadanin in xeelad iyo xoog midna lagu keeno mi da kale madaxweynuhu markii qodobka wareejinta uu ogolaanayey waxbuu doonayey wixii imika wuu helay waxaa loo baahnaa in lagu ixtiraamo oo la yidhaahdo mar haddii aan helay guushii xis biga waxba ha wareejine inoo hay idina aad dawladiina ka mid noqotaa sid aasi ayaa ugu wanaag badanayd imikana waxan aan kor ku soo sheegay waa wax wada jira wa x suurto gelayaa waa yar yahay waxaan idinkula talin lahaa in xisbigii ku celisaan madaxweynah a dalka idinkuna ka mid ahaataan xisbiga kadiban kolba sida ay wax u suuro galaan aad ula soco taan idinka oo dawladiinii ka mid ah.

Guntii iyo gabagabadii waxaan leeyahay xisbiga kulmiye hala badabaadiyo oo dib ha la iskugu cel iyo xisbigii iyo dawladii is watay mudada dheer haddii ay dhici weydo taasi oo madaxweynaha di b loogu celin waayo gudoonka xisbiga masoo baxayo xisbiga kulmiye taasi ha la ogaado waayo wa xaa halkan yaala shirgudoon aan laguwada kalsoonayn.