KOBCI WAYDAYE,YAA KADEED BADAY

Marka hore halkan waxaan ka salaamayaa Timacade groub,iyo dhamaan reer somalilan d.Marka xiga waxaan cambaaraynay nayaa Goaan kii Guurtida iyo Afduub kii shalay.Hal kan waxaan kusoo lifaaqay ,maqaal la yidhaa KOBCI WAYDAYE,YAA KADEED BADAY.
markaa idin koo mahadsan ila eega

Abdulkhali Ali



KOBCI WAYDAYE, YAA KADEED BADAY
CAQLIGAYNU KAGA DUWAN NAHAY XOOLAHA, ISAGAANA LAYNAGU LA XISAAB TAMAHA AAKHIRO

Sida caadada ah, Khald ka iyo Sax ba waxay ka mid yihiin nolosha Bani Adam ka.waxay ka mid yihiin is kaabayaasha ilaahay subxaana wa tacaalaa ye, is garab dhigay, si ay noloshu u dhamays tiran to, dhadhan na u yeelato noloshu, waana waxa Ilaahay Caqliga inoo siiyay, layngu abaal marin doono aakhiro, layna waydiin doono, waxaynu ku qabanay caqlia layna saaray, eeynu kaga duwan nahay xoolaha iyo dhirta.

IS GARAB YAAL KA NOLOSHA:
Gaajo iyo Dharag.
Cadaab iyo Naar.
Khalad iyo Sax
Geeri iyo nolosha
Caafimaad iyo cudur
Abaar iyo barwaaqo.
ETC

Haddaan hoos uugu daadago, maqaal kayga, waxa baaryahan caado inoo noqotay, Muddo Kordhin, ku salaysan, khalad waa hore dhacay.

Sidaynu la wada socono, ilaa 1991 kii, waxay ina soo maray, dhibaato badan , khaladaad badan. Nasiib wanaag, intoodii badnayd waa la saxay, ama waa la yara khafiifiyay, inkastoon la dhamays tirin wax yaalo badani inoo hadhsan yiin, qabyo badanina inoo taalo, u baahan Caqli, iyo aqoon wax laga qabto

Dawladaha waxa loo samays taa, inay umadda hagto, u jihayso, wixii khaldan saxdo, nabad galyada ilaaliso,dhaqaalaha kobciso. Kaabayaasha nolosha abuur to, inay wixii karaan keeda ah wax ka qabato.Waxaana lagama maarmaan ah in Sharcigu dhaqan galo, cid walba ka sareeyo.
MUDDO ORDHIN INA DAASHATAY

Mudoo kordhintu, waxay inagu bilab ma taya, 2003, sabab tay doon taba ha lahaatee, waa laga soo gudbay., iyadoo wkhtigaas la oidhan karo, waxay lahayd sababo la taaban karo, waayo waxa jira, DAGAAL , oo waliba isna ahaa, mid ula kac loo abuuray.
Waynu wada ogsoon nahay, inay ahayd khald dhacay.

Nasiib darro, halkii laga sixi lahaa khalad kaas, wuxu noqday dhaqan dawlad nimada kusoo biiray.Wuxuu noqoday foogo inagu banaanaatay, lana isticmaalo, goor tii loo baahdo. Taasina waa saba ta loogu sii talo galay kordhis ka maan ta la kordhiyay.
Haddaad u fiirsataan, hadal kuu gudoomiyaha Guurtidu ka jeediyay, laga bilaaby Airport ka maalin tuu ku soo lab tay dalka, iyo waliba maalin tii dhawyd ee golaha guurtidu bilaabay hadal ka kordhin ta. Waxa hadal kiisa ku qeexa, in hore na loo kordhiyay, maan tana la kordhin doona, waana taa la kordhiyay.

Taasi waxay u muuqata, kordhin tu inay noqotay qodob ka mid ah, dhaqan ka dawld nimo, ee Somaliland, amana jirto cid si qoto dheer uuga hadhashay, waxay keenay kordhis ka, iyo sabab ta loogu sii talo galo ba.

Sidaan kor ku xusay, kordhis ku wuxuu ka mid noqday habdhaqan ka dawlad nimo. Cidii la doortaa, waxay meel sii dhigataa, mudoo dheeraad ah, oo loo kodhin doo, Waayo kuwii ka horeeyay baa waa loo kodhiyay, tii yoon wax sabab ah, loo raacin, sharciga hoos loo eegin.
waxa iyana ayaan darro ah, dhamaan Gole yaasheenu, way wada muddo dhaafeen, mid qudhina maaha sharci manta. Sidaa daraadeed waxay si dad ban uugu heshiis yiin, kordhis ka, oo dantoodu ku jirto, dantii dalka iyo dadka mid na lays ma waydiin. Ku darsoo, waxa sii dhiiri galiay, kordhis kaa, hab dhismeed ka dalkeena ka jira, oo ku sdalaysan Qabiil, kaas oo isgana lagu faaiidaysto, kol ba sida loougu baahd.

FOOGADA SHARCI EE JIRTA
Waxaynu la wada socona, in dalkeena ka jirto, foogo badan oo sharci, inay jirto qabyo badan oo u baahan, in wax laga qabto.
Niman kaynu u igmanay, inay qabyo tiraan sharciga, waa kuwa iyagu dantooda ka raacay tii dalka iyo dadkaba.

niman kaynu martida uuga nahay, sharciga , waa kuwaynu doonayno inaynu badal no.
caqliga fayoobi wuxuu odhanana, nin kaad duulimaad ka ku tahay, hadduu kuu helo, foogo, lagugu muquuniyo, tiisuu marsanaya.
Halkaa wax aka maqan kaalin tii dad waynaha, iyo shicib ka. Nasiib darro, dad wayni hii laftiisu wuxuu u qabsan yay, qabiil, marka nin waliba reer buu dabada galinayaa, ku taageera, SAX IYO KHALAD BA.

Waa wax laga xishoodo, gola yaashi laga sugaya, inay khaladaad ka saxaan, inay iyagi ka hawl galaan, kuna dhiiradaan, inay daba socdaan khalad kii dhacay 2003, cid xisaabinaysaan ma jirto.
Halkaa waxa si wayn uuga muuqata, inay naan wali u bislaan,Dawlad nimo, arin keenuna ku salaysan yay, reer nimo, sidaas na laguma gaadho himaladaada iyo dawlad nimo buuxda.
Arin keenu wuxu isu dhalan ragay, Qabaail wada yaala, oo mid waliba, markiisa doonayo in la siiyoy Madaxwaynaha dalka, tiiyoon lays waydiin yaa u qalma Madaxnimo, iyo sifaha loo raaco, ka sii darane, halkaas na waxa usii yaala , uuna dheer muddo xilood kii loo igmada kordhsiimo, markuu hawshiisa gabo.

Waxaan qabaa in la gaadhay, wakhtigii lala xisaab tami lahaa cid walba, oo inoo madax ah, wax yaalo badan na dib loo eegi lahaa, haddii kale arin keenu qabyo ka bixi maayowaligiiyay, wali maynaan maqal, goaan odhanaya, maan taa inuugu dambaysa korodhsiimo, waayo, cidiba isma waydiiso, hadii la diidana, waxa loo turjumayaa reer hebel baa la diidan yay, waana godob.,Markaa waa in la helaa, sharci lagu hor joogsado, korodhsiimada, aan geedna haysan, ee goor walba dib inoogu celinaysa, halkaynu ka bilawnay.(BACK TO SQUARE ONE )

Suaasha aan jawaab u waayay, waxay tahay, aqoon yahan keeni, xaguu maray?
Cilmigaynu barangay muxuu soo kordhiyay?
Goor maa laga baxayaa, Guurti iyo Geed hoos tii ?
Goor maynu ku qiimayn doona qofka, kartidiisa, iyo wax qabad kiisa, tiiyoon loo eegin waa reer hebel ?

Goor maynu higsan doonaa, aduun ka kale?
goor maynu la jaan qaadi kari doonaa, cilmiga iyo qarnigaynu ku jirno?
Mise arin keenu waxa weeyi, la jiifiyaana banana, la joojiyaana banana.
Waxaan hadal kayga kusoo gabagabayna yaa,
HADDAAN LA HELIN SHARCI DHAMAYS TIRAN, OO KA SAREEYA CID WALBA, SI DHAKHSO AHNA LOOGA BIXIN QABYAALAD DA, WAXA MAYNAAN KORODH SAN AAN AHAYN DAAL,QABYO NA WAA HALKEEDII
Ilaahay baa mahad lah.