Farriinta Kelitaliye Geelle: "Riyaalow Dadka Ha Tusin In Layna Ridikaro"

Kelitaliyayaasha Afrika iyo kooxaha u adeega waxaa lagu yaqaan inay isasiiyaan xukun iyo hanti dal kuna kacaan dembikasta iyo foolxumo kasta oo ay xukunka ku xejistaan ilaa laga faramaroojyo awoodda looguna ciqaabo dembiyada ay caqlixumada ku galaan. Doorashada soo socota ee madaxweynaha Somaliland oo ku mudaysan in la qabto 26ka June, 2010  wa xay waran tumaati ah ku tahay madaxweyne Daahir Riyaale Kaahin oo diidan inuu kursiga ka dego iyo madaxwyene Ismaaciil Cumar Geelle oo u arkaya in rididda Daahir Riyaale sabab u noqondoonto rididiisa mustaqbalka dhow maadaama shacabkiisu arkayo kaaha iyo ilayska dimoqaraadiyada iyo xornimada ee ka ifaya Somaliland. Waxaa lagu jiraa bilowga qarnigii 21aad oo aan marnaba la aqabalikarin in la daawado kelitalisnimo lagu boobo xukun iyo hanti ummad lagana dhaxlo dib-u-dhac iyo cadaalad xumo. Xukunka, hantida, iyo dalkaba  umma dda ayaa leh xaqna u leh inay ku hesho nabadgelyo iyo horumar.



Doorashada soo socota ee madaxweynaha Somaliland waxay salka ku haysaa 3 arrimood oo kala ah:-


1. In ummadda Somaliland gacanta ku dhigto aayaheeda, dawladnimadeeda iyo  qaranimade eda halista ku jira maanta.

2. In ummadda Somaliland muujiso inay iyadu xukunka dalka leedahay una dhiibankarto mar ba cidda danta dalka iyo dadka u

adeegaysa isla markaana burburinkarto ciddii ka hortimaada rabitaankeeda iyo aayaheeda..


3. In qaranimada iyo dawladnimada Somaliland si cad looga faramaroojiyo maamulada  Jabu uti iyo Somalia oo ka soo horjeeda madaxbanaanida Somaliland lana tuso in Somaliland  leed ahay shacab awood u leh ddifaaca sharafta

dawladnimada iyo qaranimada Somaliland cadowguna ka hagoogto kana quusto waxyeellada madaxbanaanideeda.



Waxaa hubaal ah in xukuumadda Daahir Riyaale iyo Xisbiga Udub ku fashilmeen xukunka  dal ka halisna ficiladoodu ku hayaan qaranimada iyo madaxbanaanida Jamhuuriyadda  Somalila nd. Waxay baab`sheen haykalkii dawladnimada, waxay si ula kac ah u wiiqeen aqoonsigii dalka, waxay xar iyo aboor ku noqdeen hantida ummadda, waxayna ku xad-gudbeen  xuqu uqda muwaadiniin farabadan. Doorashada soo socota waa hubaal in Daahir Riyaale si weyn ugu jabayo arrimahan kor ku xusan awgood. Iska-horimaadyo hubaysan oo ka dhaca  xuduu daha bariga Somaliland marnaba cudurdaar uma noqonkarto doorashada madaxweynaha oo la baajiyo. Dalkii la odhanjiray Jamhuuriyadda Somalia isaga oo dagaal culus kula jira  dawala dda Itoobiya ayaa la qabtay doorashadii madaxweynaha loogu doortay Adan Cabdulle  Cus man sannadkii 1964.

Maamulada Jabuuti, Somalia, iyo Somaliland, iyo kooxaha u adeegga waxaa dhammaantood ka go`an inay fashiliyaan doorashada soo socota ee madaxweynaha iyaga oo adeegsanaya tabo kala geddisan oo lagu burburinayo doorashada: Sida qas, musuqmaasuq, iyo xad-gudubyo lagula kaco goobaha iyo kaadhadhka codbixinta, hanjabaad iyo xadhig lagula kaco xubnaha Komishanka Doorashada, hawlwadeenada ololaha doorashada ee Axsaabta  Mucaa radka iyo goobjoogayaasha goobaha codbixinta, boob lagula kaco natiijada doorashada, sh irqoollo lagu waxyeeleeyo musharrixiinta madaxweynaha iyo saraakiisha sare ee Xisbiyada Mucaaradka, iyo nabadgelyada dalka oo la khalkhaliyo si Daahir Riyaale iyo kooxdiisu u sii haystaan xukunka dalka taas oo ujeedadeedu tahay ka hortagga aqoonsiga iyo  madaxban aanida Somaliland.

Wasiirada xukuumadda Daahir Riyaale iyo hawlwadeenada Xisbiga Udub ee u adeegga  kelit alisnimadiisa waxay durba bilaabeen ololaha looga hortegayo laguna burburinayo  doorasha da madaxweynaha iyaga oo xidhxidhay hawlwadeeno goobo codbixin dalkana keenay lacag farabadan oo la rabo in kaadhadhka lagu iibsado. La dagaallanka doorasha madaxweynaha Somaliland waxaa qaybweyn ka qaadanaya madaxweyne Ismaaciil Cumar Geelle oo u  xuubsi ibtay kelitaliye foolxun isaga oo ka leh laba ugajeedo oo kala ah: In shacabka Jabuuti aan la tusin in isna la ridikaro iyo in Somaliland aanay noqon dal madaxbanaan oo taabbagal ah si Dekedda Berbera Jabuuti uga xidhnaato oo Somaliland u isticmaasho Dekedda Jabuuti si dhaqaalaha Jabuuti loo kobciyo ka Somalilandna loo wiiqo. Farriinta kelitaliye Geelle waxa weeye Riyaalow dadka ha tusin in layna ridikaro ee doorashada madaxweynaha ka hortag kuna kac waxkasta oo burburinkara adiga oo adeegsanaya wasiiradda, hawlwadeenada Udub, iyo ciidanka daacadda kuu ah. Runtu waxay tahay Riyaale teg Geellana waa ku  daba jiraa.


Maanta shacabka Somaliland ayaa masiirka madaxbanaanida Somaliland gacanta ugu jiraa waana u diyaar in madaxweyne Daahir Riyaale iyo cadowgga sokeeye iyo shisheeye ee la safanba ay awoodda dalka kaga faramaroojiyaan cod haddii doorashada la burburiyana cudud isku badbaadiyaan.

 

Ibrahim Hassan Gagale
Ibrahim_hg@yahoo.com
Taariikh: May 22, 2010.