Dabayshii aqoonsiga oo
dul babaneysa Somaliland

Waqti
dheer oo ila sodon sanadood ah oo ka soo bilaabma ku dhawaa
qidii Ururkii SNM ee 1981 ayaa bulshada caalamku ku haysay
Somali land go'doomin iyo cadaadis. Waxa jiray waqtigii uu dagaalkii
hubaysn aa ee u dhexeeyey SNM iyo Dawladii Maxamed Siyaad uu socday
oo la odhan jiray gobolada waqooyi in ay dawlado badan oo carbeed
iyo Faqash iska kaashaden sidii loo baabin lahaa Dadkaas xuquqdooda
u halgamayey. Badda iyo dhulkaba waa laga xidhay cirkana dayuuraddo
ayaa ka garaacayey. Awoodaha badan ee iskaashanayey, SNM way ka
guulaysatay waxayna soo celisay gobanimadii ay lidankii ay
Somaliland u hurtay ururinta dadyawga Somaliyeed ayse ku
guuldaraysten. Ka dib markii ay Somaliland in badan u adkaysatay
godoomintaas, ee ku adkaysatay Gooni isu taageeda, ayaa bulshada
calamka in badan oo ka sii jeeday maanta u muujiyeen Somaliland
taxgelin iyo aqoonsi dadban. Taas waxa daliil u ah wafuuda aan la
tirin karin ee ka socda dawladaha ee maanlin kasta ka dega
gegooyinka dayuuradaha ee Somaliland. Taas waxa ka dhashay Aragtiyo,
ficilo iyo dareeno cusub.
Hadaba, bal ayno eegno 18 may 2009, dabaaldegii 18 May ee
sanadk an 2009 ee 18 guuradii gooni isu taaga Somaliland, wuxu ahaa
mid ka xamaasad badan xusaskii sanadadii hore. Waxa laga xusay 52
dal oo ku kala yaal shanta qaaradood ee aduunka. Sawiro badan oo
qurxoon ayaa la qaaday, qudbado badan oo dhaadheer baa la jeediyey
hambalyo iyo bogaadin aan la soo koobi karin baa la isdirayey. Waxa
xafladahaas ka qayb galay dad aad u tiro badan oo reer Somaliland ah
oo isu jira abaabulayaal, daawadayaal iyo taageerayaal sitay calanka
sadexda midab leh ee tawxiidku ku qoranyahay oo ku dhawaaqaayey
Somaliland ah noolaato.
Waxa iyaduna xusid mudan in ay munaasibooyinkaas ka qayb galeen dad
badan oo ka kala yimi dalalka Somaliyeed sida; Somalia, kililka
shanad ee Ethiopia, Djibouti iyo NFD. Dadkaas oo aan intoda badani
afka soo marin jirin magaca Somaliland marka ay maqlaan ee la soo
qaadona la moodi jiray in uu bahal qaniinay, maantase qaar ka mid
ahi ay la qaybsanayen farxada dadka ciidayey ee u dabaaldegayey
kaalintooda qiimaha weyn ee ay soo afjareen halgankii hubbaysnaa ee
ay kula soo noqdeen gobanimadoodii ay lixdakii bixiyeen ee ay u
hibeeyeen raadintii Somaliweyn.
Haddaba, waxa isweydiin leh, waxa dhaliyey isbedelkan soo ifbaxay 18
May 2009. Marka u horaysa dadka reer Somaliland oo u dabaalegayey si
farxad, xamaasad iyo isku kalsooni badani ka muuqatay ayey dadka
kale ee reer Mogadishona u muujinayey soo dhaweyn cod iyo dareenba
ku dheehan yihiin Ilaahayna uga baryayey in uu ka joojiyo dagaalada
ka socda 18 sanadood ee u dambeyey ee Somalia dal iyo dadba naafeyey.
Reer Somaliland waxay muujiyen in ay ka midha dhaliyeen
qadiyadd oodii gooni isu taaga oo aanay maanta ku jirin dhicid iyo
dheeli, taasaana keentay in ay si isku kalsooni iyo han ku jiro u
dhaqmaan dadka uu magacu ka dhexeeyana dib u jaleecaan. Dadka reer
Somaliland way jecel yihiin in ay iskaashadaan dadyawga ay magaca
wadaagaan iyaga oo ah dawladdo deris ah. Balse waxa la iswaydiinaya
in ay reer Somaliland xejin karaan guusha ay dhaliyeen iyo in
caadifadi qaadi doonto sidii lixdankii, iyaga oo maanta aan
arrinkooda meel ku tiirin ayey u gacan haadinayaan meelo kale. Waxa
iyaduna muhim ah in la iswaydiiyo waxa isbedelka reer Mogadishu ku
salaysan yahay. Ma horseed aqoonsiba, ma hagardaamaa. Ma laga yaabaa
in ay Somaliya aqoonsado Somaliland, mase dhici kartaa in ay
Somaliland mar labaad u baaqdo oo soo noolayso Somaliweyn, taas oo
arrin maanta suurtagalkeedu aad u adag yahay ah kana hirgeli karin
dadyawga Somaliyeed dhexdooda, isbedel cusubna ku keeni karta
siyaasadda Geeska Africa. Dawladaha deriska ahina aanay jeclayn,
laakiin haddii ay taasi suurtagasho lagaga badbaadi karo burbur
waara iyo qorshaha qarsoon ee ay dawladdo waaweyne ka leeyahay
geeska Afrika. Waxa kale oo lagaga gaashaaman karaa siyaasadda
cadawga ah ee taariikhaysan ee diirada lagu saaray dunida muslimka.
Dal Aqoonsi marka laga la hadlayo dawlad baa dal aqoonsata ama diida,
laakiin is qaderinta iyo xidhiihdka dadka dhex mara wuxu keeni karaa
is afgarad, wuxu keeni karaa is-faham laba dal, dano badan baana u
jirta in ay laba dal oo deris ah iyo laba dad oo ay waxa badani ka
dhexeeyaan uu dhexmaro is afgarad.
Iyada oo gooni isu taaga Somaliland aano baayactan iyo ka noqosho
lahayn, ayaa haddana is faham iyo wax wada qabsi iyo saaxiibtinimo
dhex mari karaa dadyawga Somaliyeed ee ku dhaqan dalalka Geeska
Africa.
Waxan qabaa in isbedelka ay muujiyeen labada dhinac waa reer
Mogadishu iyo Somaliland uu bilaw u yahay isku soo dhawaansho dhalin
karaa midho wax ku ool ah. Waxa aan soo dhaweynaya oo si sharaf iyo
qaderin leh uga gudoomaya ururka "Hawiye Action group" Hambalyadii
iyo hadalkii bogaadinta ahaa ee ay u soo direen reer Somaliland 18
May 2009.
Haddii aynu eegno dagaalka ka socda Magaaladda Mogadishu ee ay in
badan bulshada caalamka isku dayday in ay joojiso, hase ahaate loo
taag waayey oo noqday guri xidhan oo furihiisi lumay. Furahaas lumay
oo laga deyo meel aanu oolin oo fog. Furaha lumay ee arrinta
Somaliya ma yaal Maraykan, yurubta galbeed iyo dalalka Carabna midna.
Wuxu yaal meel ka dhaw, waa Somaliland, waxase loo baahan yahay
garasho iyo geesinimo runta lagu wajaho ee u baahan xoog, ciidan iyo
dollar badan. Waqti dheer ayey dawladihii kala dambeyey ee
Somaliland u baaqayeen qab- qablayaasha ku hirdamaya madaxtinimada
Somaliya, oo loo soo jeedinayey talooyin iyo tusaale looga dan lahaa
in lagu joojiyo dagaalka ka socda Mogadishu.
Madaxwenyne Hore ee Somaliland Marxum Mohamed Haji Ibrahim Cigaal,
Alla ha unaxriiste wuxu ugu yeedhay in uu gogol u fidiyo reer
Somaliya khilaafaadka dhex yaal halkan ku dhameystaan. Balse
arrintaa dheg looma jalaqsiin dhibaatadina weli halkii bay taagan
tahay. Meel kasta oo ay joogan dadka reer Somaliland aad bay uga
murugaysan yihiin dagaalka ka socda Mogadishu. Dagaalkaas waa in uu
istaaga, dadka Reer Somalilandna ay u fidiyaan reer Mogadishu
talooyin iyo taageero kaleba ay ka reeban yihiin hub iyo dagaal.
Gacmaha shisheeye ee ku jiraana ha ka baxaan oo ha loo daayo in ay
dadkaasi ka tashadaan mustaqbalkooda.
Waqtigii xuma ee haystay dadyawga Somaliyeed boqolaalka sanadood
weli kama kicin dabka keliya ee iftimayaana waa Somaliland, kolkaa
waxay tahay in ay dadyawga Somaliyeed ka faa'iidaystaan Somaliland
waaya aragnimada iyo horumarka oo ay ka daayaan lug-jiidka dadka
reer Mogadishu nabad baan u rejaynayaa.
Guul iyo Gobanimo Somaliland
Ismail Ali Ahmed
ism-ahm@online.no
|