Axmed Yuusuf Yaasiin Oo XukuumaddaKu Eedeeyey Inay Bedeshay Hab dh aqankii Arimaha Dibada Ee S/land U Yaalay, Soona Dhaweeyey Isku Shaandhaynta Madaxweyne Siilaanyo Sameeyey

“Waxa Hore Loo Soo Saaray Shuruuc, Kuwaas Oo La Gaadhsiiyey Dhamaan Qaybaha Kala Duwan Ee Somalila nd Haday Noqon Lahaydn Caaqilada, NGO-Yada Iyo Dhamaan Ummaddu, In Nina Tagi Karin Ninkii Tagana Laga Qaadayo Talaabo Qaran Dumisnimo Ah”
 

Hargeysa, June 14, 2011 (TNN) – Madaxwayne ku xigeenkii hore ee Somaliland ah-na ku simaha guddoomiyah a xisbiga mucaaridka ah ee UDUB Axmed Yuusuf Yaasiin ayaa xukuumadda Madaxwayne Siilaanyo ugu baaqay inay ka leexatay Istiraatiijadii Somaliland uga taalay siyaasada Arimaha Dibada, kaas oo tilmaamay in Shuruu ci hore looga soo saaray in aan laga qaybgali karin meel lagu hayo arimaha Somalia.

Axmed Yuusuf Yaasiin ayaa sidoo kale sheegay in xukuumaddan Siilaanyo ay ka tiro badan tahay xukuumad dii hore, isla markaana uu u ummadda u sheegi jiray inuu soo dhisi doono xukuumadd tiro yar oo tayo leh, bal se uu soo dhaweeyey isku shaandhaynta lagu sameeyey golaha xukuumadda, kaas oo xusay in magacaabista taliyaha booliska Maxamed Saqadhi Dubad uu yahay nin aqoon dheer u leh arimaha bilayska, kuna tilmaamay inuu yahay ninka kaliya ee aan Musuqmaasuq Galin (“0” Corruption).

Sidoo kale Guddoomiye ku xigeenka xisbiga UDUB Axmed Yuusuf Yaasiin waxa uu sheegay in xukuumadda mad axwayne Siilaanyo ay jabisay 19 qodob oo ka mid ah distuurka qaranka, isla markaana wax ka badal ay ku sa meeyeen qaar ka mid ah qodobada distuurka.

Axmed Yuusuf Yaasiin waxa uu sidaa ku sheegay mar uu shalay Wargeyska Haatuf waraysi khaas ah ku siiye y xafiisa ugu horayn isaga oo ka hadlay siyaasada arimaha dibada ayaa waxa uu yidhi “Wixii ka dhaxeeya So maliland iyo Somalia waxbaa ka dhaxeey, waliba iyagaa wax badan inaga haya waxaana hore ayaa caqabado looga dhigtay marka 1994-kii laga soo bilaabo markii siyaasiyiin badan oo reer Somaliland ahi ay yaaceen, ay aa la yidhi maxaynu ka yeelnaa siyaasiyiinta yaacday ilayn cagta ayey ina qabanayaane. Markaa waxa la soo saaray shuruuc, kuwaas oo la gaadhsiiyey dhamaan qaybaha kala duwan ee Somaliland haday noqon lahayd Caaqilada, NGO-yada iyo dhamaan ummada oo dhan, kuwaas oo lagu wargaliyey inaanu nina tagi Karin ninkii tagana laga qaadayo talaabo qaran dumisnimo. Mida kale waa in aynu iswaydiinaa goorta ay Somaliland iyo Somalia wada hadli karaan waa marka ay wax dhistaan, inaga yaanay waxba isku keen feeraarinin oo aanay inoo odhan Puntland, Juboland, Mareegland iyo Galmudug. Waxan la sheegayo oo dhami waa Somalia oo kala fur-furantay markaa waa in Istiraatiijiyadii hore ee fiicnayd la qaataa, qolooyinkan Somalia isku hayaa naga wakhtigayagii way naga quusteen, mana quruxbadna inaad iskaga dhex dhacdo arimahooda oo aanay dani kuugu jirin. Marka marka kaliya ee aynu Somalia la hadli karnaa waa marka la arko Somalia oo dhisatay dawla d oo leh madaxwayne la soo doortay, baarlamaan la soo doortay iyo guurti la soo doortay oo la yaqaano”.

Axmed Yuusuf Yaasiin Ku Xisama Guddoomiyaha Xisbiga Mucaaridka Ah ee UDUB mar uu ka hadlayey xaalad da guud ee dalku wakhtigan marayo ayaa yidhi “Hadaan wax yar ka idhaahdo xaaladda guud ee wadanka, da bcan xaaladda guud ee geeska Afrika waa wax isku xidhan markaa hadii agtaada dab ka hol-cayo oo mushaa kil ka jiro waa wax saamayn badan kugu yeelanaya. Khatarahaa hareeraheena ka taagana waxa inala gudbo on dawlad iyo shacbiba inaynu taxadar badan ka muujino khatarahaas dalkeena ku hareeraysan. Markaa wax aan xukuumadda maanta talada dalka haysana u soo jeedin lahaa inay xooga saarto arimaha amaanka oo run ahaantii ah waxa ugu mudan ee aynu beesha caalamka ugu faani jirnay. Xaaladeenu ma odhan karo 100% waxaynu ku seexanaynaa nabad waayo hareeraheenii hadii uu ololayo waa in aynu feejignaan ka muuj inaa arimaha hareeraheena ka taagan”.

Madaxwayne ku xigeenkii hore ee Somaliland Axmed Yuusuf Yaasiin mar wax laga waydiiyey sida ay u arkaan isku shaandhayntan madaxwayne Siilaanyo dhawaan sameeyey, waxa uu yidhi “Isku-shaandhayntan waxaan qabaa in wasaaradihii hore ee uu laa-laabay madaxwaynuhu ayuun buu hadana dib u furay markii dantu bad ay, markaa wasaaradihii badnaa ee anaga nalagu canaanan jiray oo dhan waa la soo wada celiyey oo waxa ugu danbeeyey wasaarada dib-udajinta iyo reer miyiga oo wakhtigii xukuumaddani talada dalka qabsatay ay baabiisay. Wasaarada qudha ee xukuumadayadii wasaaradihii jiray ka maqani waa tii Dalxiiska oo kaliya, iyad a oo waliba hay’adahan gaarka ah ee faraha badan ee aanay lahayn xukuumaddayadii. Markaa wasaaradah an badan waa arimo u yaala dawlad wal oo timaada ilaa inta aynu ka guurayno qaabka qabiilka ay dawladee nu ku salaysan tahay. Barigii hore waxay odhan jireen qoladan maamulkani waxbaanu yaraynaynaa laakiin wax muuqata in xaga dawladda ay naga hay’addo badan yihiin iyagu oo inta la taliye ee uu madaxwaynuhu leeyahay ayaaba bad ah”.

“Waa kala jaad marka aad kursi ku fadhido iyo marka aad dibada ka joogto, dadku waxyaabo badan ayey balanqaadayaan marka ay tartamayaan oo markay helaan adkaanaysa oo waaqicaa hor imanaya, waxaanan filayaa in intaas ay ka sii badan doonaan. Tayadan iyo waxanina waxay imanaysaa marka aynu ka baxno qabiilka iyo gobolaysiga ee ay dadku ka koraan arimahaas oo dhan”.

Guddoomiye ku xigeenka xisbiga mucaaridka ah ee UDUB Axmed Yuusuf Yaasiin ahna ku simaha guddoomiya ha xisbigaas, mar uu ka hadlayey waxa ay kaga mawqif duwanaayeen labada xisbi ee Kulmiye iyo UCID ee ku saabsan arinta ururada la furayo, waxa uu yidhi “Marka hore xisbigu waa inuu mawqif yeeshaa, arintan waa tii la iskaga hor yimid 2007-dii wakhtigaasna mawqifkaas ayaanu taagnayn hadana aanu taaganahay anaga oo danta dalka eegayna. Arintan dhawr jeer oo hore ayaa la soo bandhigay 1994-kii ayaa la soo bandhigay 2000-na waa la soo bandhigay, barigaas xataa waxa la diiday musharaxa madaxa banaan”.

Axmed Yuuusuf Yaasiin mar uu ka hadlayey qodob distuuriya oo jabay mudadii xukuumadda madaxwayne Ax med Siilaanyo, waxa uu yidhi “Maanta distuurkeena waxa jabay 19 qodob, qodobada jabay hadii aan kormaro waxa ka mid ahaa qodobka dhaqaalaha dalka oo ah qodobka 11-aad, tirada golaha iyo doorashooyinkiisa oo ah qodobka 39-aad oo imakana noqday qodobka 40-aad, waxa ka mid ahaa mudada xilka iyo xilka doorashada oo barigii hore ahaa qodobka 40-aad imikana ah qodobka 42-aad, awooda iyo waajibaadka golaha wakiiladda oo qodobka 51-aad ahaa maantana ah qodobka 53-aad, kala diridda golaha wakiilada oo markii hore ahaa  qo dobka 54-aad maantana ah qodobka 56-aad, doorashada xubnaha guurtida iyo mudada xilkooda oo barigaa ahaa qodobka 56-aad maanta-na ah qodobka 58-aad, tirada golaha guurtida oo markii hore ahaa qodobka 57-aad maantana ah qodobka 60-aad, awooda iyo waajibaadka golaha guurtida oo markii hore ahaa qodobka 58-aad maantana ah qodobka 62-aad, arimaha golaha guurtida iyo wakiiladu iskaga midka yihiin oo barigaa ahaa qodobka 60-aad maantana ah 73-aad, soo bandhigida mashruuc sharci oo markii hore ahaa qodobka 61-aad maantana ah qodobka 74-aad, shuruucda lagu dooranayo madaxwayne iyo ku xigeen oo markii hore ahaa qodobka 67-aad maantana ah qodobka 82-aad. Qodobadaas oo dhami waa kuwo disuuriyo oo maanta jabay, qodobadaas oo badan oo mihiim ah oo waliba hada soo socoto hab-maamuuska madaxda qaranka oo ay ka mid yihiin hawsha gudida cadaaladda iyo kuwo kale-ba dhamaantood waa kuwo wada jabay, maxaa loo taabtay mudadaas oo dhan ilayn distuurka waxa loo codeeyey 2001-ki. Waxa go’aan lagu gaadhay in aan la taaban distuurka, waayo hadii maanta la ina ictiraafo bur bur ayaa inagu iman kara oo mas-laxado ayaa soo gali kara meesha”.

S: Sideed u aragtaa masuuliyiinta xaga amniga ee ka tirsanaa xukuumadiinii ee madaxwayne Siilaanyo magac aabay ee uu ka mid yahay taliyaha ciidanka booliska Saqadhi?

J: Anagu hadii aanu nahay UDUB waanu ka hadalnay shaqaalihii la eryey ee lahaa agaasimayaasha iyo shaqa alaha kale-ba, mida kale waxaan jeclahay inaan dadka iyo xukuumadaba u iftiimayo nimankan la yidhaahdo  Xi rfadlayaashu xisbi maaha tusaale ahaan ninka DG-ga ah ee joogay 22-ka sano isaga ayaa uga khibrad badan shaqada ka BHD-da soo qaatay hada. Hadii aan soo qaato taliyaha booliska Saqadhi waxaan ku tilmaami lah aa taliyihii ugu fiicnaa ee bilayska Somaliland soo mara, waa boolis dhab ah mida kale waa ninka kaliye ee ah aa ‘O’ Corruption ee dhisay booliska. Waxa uu ka mid ahaa raga meesha lagaga dhacay ee UDUB ahaan mee sha lagaga saaray, aduunyada marka ay laba dawladood is badalaan waxa isbadala madaxwaynaha, ku xige enkiisa iyo wasiirada iyo shanta hay’adood ee madaxa banaan inta kale waa dad shaqaale ah oo u shaqeeya dawladda. Waxaan leeyahay odayga (madaxwayne Siilaanyo) ha ka cabsoonine ragii xirfad-layaasha soo wada celi, sababta oo ah ceeb maaha waayo qaranka ayaa ku dhismaya qarankana waa la wada leeyahay, wixii qarankan wax u qabanayeyna in la soo celiyaa waa waajib qaran.

S: Sideed u aragtaa iyada siyaasada arimaha dibadda Somaliland halka ay marayso?

J: Wixii ka dhaxeeya Somaliland iyo Somalia waxbaa ka dhaxeey, waliba iyagaa wax badan inaga haya waxana hore ayaa caqabado looga dhigtay marka 1994-kii laga soo bilaabo markii siyaasiyiin badan oo reer Somalilan d ahi ay yaaceen, ayaa la yidhi maxaynu ka yeelnaa siyaasiyiinta yaacday ilayn cagta ayey ina qabanayaane. Markaa waxa la soo saaray shuruuc, kuwaas oo la gaadhsiiyey dhamaan qaybaha kala duwan ee Somaliland haday noqon lahaydn Caaqilada, NGO-yada iyo dhamaan ummada oo dhan, kuwaas oo lagu wargaliyey inaanu nina tagi Karin ninkii tagana laga qaadayo talaabo qaran dumisnimo. Mida kale waa in aynu iswaydiinaa goo rta ay Somaliland iyo Somalia wada hadli karaan waa marka ay wax dhistaan, inaga yaanay waxba isku keen feeraarinin oo aanay inoo odhan Puntland, Juboland, Mareegland iyo Galmudug. Waxan la sheegayo oo dhami waa Somalia oo kala fur-furantay markaa waa in Istiraatiijiyadii hore ee fiicnayd la qaataa, qolooyinkan Soma lia isku hayaa naga wakhtigayagii way naga quusteen, mana quruxbadna inaad iskaga dhex dhacdo arimah ooda oo aanay dani kuugu jirin. Marka marka kaliya ee aynu Somalia la hadli karnaa waa marka la arko Som alia oo dhisatay dawlad oo leh madaxwayne la soo doortay, baarlamaan la soo doortay iyo guurti la soo doortay oo la yaqaano.

Source: Wargeyska Haatuf