Mudane Cawil : Fadlan Jooji Durbaanka Fidnada
ee aad Garaacayso
 

Tan iyo intii ay dhacday dawladii uu hormuudka ka ahaa Madaxweyne Daahir Rayaale Kaahin oo ay ka soo wareegtay muddo Saddex bilood ku siman ayaa waxa isa soo tarayay xubno ka  tirsa naa xukuumadii hore oo geed dheer iyo mid gaabanba u fuulay sidii ay u fashilin lahaayeen una dibandaabyayn lahaayeen xukuumadan uu hormuudka ka yahay Mudane Axmed Maxamed  Max muud Siilaanyo oo ay dadweynaha reer Somaliland cod aad u balaadhan ku doorteen 26kii bishii June ee sanadkan 2010. Xukuumadan cusub ee Somaliland oo ka dhaxashay dhibaatooyin aad u balaadhan xukuumadii ka horreysay, isla markaasna xoogga saartay mudada kooban ee ay  jirt ay sidii ay wax uga qaban lahayd dhibaatadaas ayaa waxaa lagu bilaabay jilaafooyin culus oo lagu ragaadinayo xukuumada cusub si ay u fashilinto oo aanay u noqon dawlad taabo gal ah.

Xubnaha sida weyn ugu hawl galay inay Dawlada cusubi ay siqiirto waxaa ka mid ahaa Wasiirkii hore ee Maaliyada mudane Xuseen Cali Ducaale “Cawil” oo ay ka fashilantay dhaartii uu hore  u gu maray in inta uu nool yahay Cawil ahaan aanuu marnaba Madaxweyne ka noqon Somaliland Mudane Axmed Siilaanyo, dhaartaas oo ay fashiliyeen dadweynaha reer Somaliland oo  codkoo da duhur dharaareed si weyn u siiyay Madaxweyne Siilaanyo kana door biday labadii murashax ee kale ee la tartamayay oo kala ahaa Mudane Daahir Rayaale Kaahin iyo Mudane Faysal Cali Waraabe.

Hadaba Wasiirkii hore ee maaliyada mudane Cawil oo dalka galiyay Mussalaf Qaran (National Ba nkruptcy) isla markaasna masuul ka ahaa in shaqaalaha dawlada iyo ciidamada kala duwan ee qaranku ay mushahaaradooda waayaan muddo dheer, isla markaasna mudada uu xilka qaran h ayay isku dayay inuu dalka ka rido fidnooyin qabali ah iyo kuwo siyaasadeed oo aynu ka xusi  ka rno isaga oo fagaarayaal kala duwan ka sheegay in beeshiisu aanay iloobi doonin dhibtii  gaad hay dagaalkii nasiib darrada ahaa ee ka dhacay Somaliland sanadkii 1994kii, sidoo kalana waxa uu xiligaas Mudane Cawil ku kacay fidno culus ka dib markii uu ku eedeeyay Madaxweynaha  So maliland markii uu ahaa Gudoomiyaha Xisbiga Kulmiye in uu ku lug lahaa dilka labadii Geesi ee  M arxuum Cabilqaadir Koosaar iyo Marxuum Aadan Shiine, Allah ha u naxariistee, iyada oo  ujeeda da Cawil ahayd inuu dhaliyo fidno qaran oo dhib culus dalkeena u geysan lahayd hadii uu been abuurkiisa uu ku guulaysan lahaa.

Waxa la filayay in Mudane Cawil uu soo afjari doono dhibaatadii uu ummada Somaliland ku hayay kol haddii ay xukuumadii uu ka tirsanaa ay dhacday, ayaa nasiib darro waxaa muuqata in Cawil uu sii wado fidno abuur uu doonayo inuu dhibaato ku kala dhex dhigo ummada walaalaha ah ee reer Somaliland, iyada oo durba uu Cawil kubad siyaasadeed ka dhigtay dilka naxdinta leh ee  la gula kacay marxuumkii ilaalinayay oo la tilmaamay inuu u geystay nin askari ahaa oo muran  lac ageed uu dhex maray. Iyada oo baadhistii socoto ayaa Mudane Cawil waxa uu si cad u sheegay in isaga loo dan lahaa oo la doonayay in la dilo, taasina waa mid uu Cawil uu isku dayayo inuu ku kiciyo beelaha Somaliland qaarkood isaga oo u eekaysiinaya in xukuumadan cusubi ay weerar ku tahay qabiilkooda, taasi oo ah mid aan waxba ka jirin, kol hadii aanay jirin wax caddaymo ah oo uu ummada u soo bandhigay.

Siday doontaba ha ahaatee waxaan ugu baaqayaa mudane Cawil inuu ka waantoobo fidnada uu hurinayo, isla markaasna dhibtii uu qaranka hore ugu geystay aanuu dhib kale ugu darin, waxaa kale oo haboon in Mudane Cawil uu ogaado in dadweynaha reer Somaliland ay yihiin qaar  garaa dkoodu uu ka sarreeyo inay u sacabo tumaan fidmo walayaasha, iyada oo ay dadweynaha reer Somaliland ogsoon yihiin in dantoodu ay ku jirto inay garab istaagaan dawladooda cusub ee ay doorteen, dawladaasoo mudada kooban ee ay xilka haysay horumar la taaban karo ka  samays ay dhinacyada dhaqaalaha, siyaasada debada, yaranta musuqmaasuqa iyo hanashada  kalsoon ida dawladaha deeqda bixiya, talaabooyinkaas oo soo nooleeyay yididiiladii dadweynaha korna u qaaday kalsoonidii reer Somaliland ee gudo iyo debedba.

Ugu danbayn waxaan ugu baaqayaa dadweynaha reer Somaliland inay ilaashadaan  Nabad  gely adooda iyo Wadajirkooda, kana hor tagaan fidnowalayaasha raba inay Qarankeena  burburiya an, waxaana ku waajib ah muwaadin kasta inuu garabsiiyo xukuumada Somaliland marka ay ku socoto wadada saxda ah, sidoo kalana ay ka hor yimaadaan marka ay xukuumadu khalad ku  ka cdo. Waxaa kale oo aan ugu baaqayaa Xukuumada Somaliland ee uu hormuudka ka yahay  Muda ne Axmed Maxamed Maxamuud Siilaanyo inaanay ka habrran cidna ee ay u gutaan masuuliyada saaran si kalsooni leh.