Dr. Axmed Xussein Ciise oo la hadlay dadweynaha somaliyeed k. africa

Dr. Axmed Xuseen Ciise oo La hadlay Dadweynaha Somaliyeed ee Degan Koonfurta  Afr ika ugana Waramay Arrimaha Somaliland , Somalia iyo Geeska Afrika Waxay  dadweynu hu aad u soo dhoween khudbadiisii oo ahayd mid isu so dhowaynaysa Dadweynaha  Som aliyeed ee Koonfur Afrika?. Waxay qaar ka mid ahi ku dhawaaqeen inaan Somaliland la xaasidin ee la isbarbar taago gacanna laga siiyo aqoonsi raadiskeeda.

Waxay maanta oo Jimcaha xaflad balaadhini ka dhacday madasha shirarka ee AMAL  Sh opping Centre ee xafaada somalida ee Mayfair, Johannesburg . Xafladfaas waxa si wada jir u soo qabanqaabiyey labada urur ee Community of Somaliland in Southern Africa  (COSSA) iyo Somali Community Broad. Waxana ka soo qaybgalay dhammaan qaybaha ay dadweynaha Somaliyeed ee deggan South Afirca ka kooban yihiin.

Maalmihii u dambeeyey wuxuu Dr. Axmed Xuseen Ciise lalahaa Jaaliyaddaha Somaliyeed hadalo gooni gooni ah oo uu ku talinaayey inay danahooda isku meel uga soo wada  jees taan, iskuna duubaanaadaan.

Wuxuu ugu horrayn la kulmay Jaaliyadda Somaliland iyo ururkooda COSSA. Wuxuu kale uu la Kulmay madaxda Somali Community Board oo ay ka wada hadleen dhibaatada  hay sata dadka Somaliyeed ee ku dhaqan dalkan ee dil iyo dhac badan lagu hayo aanan  lah ayn dawladdo u hadla iyo siday isu xilqaameen ee u ururiyeen macluumaad dhab ah, int ay yihiin iyo khasaaraha soo gaadhay sanadiihii u dambeeyey..

Waxa kale oo sidoo kale si gaar ah ula kulmay qaybo ka mid Jaaliyadda oo ay ka wada  h adleen dhibaatooyin gaar ah oo ay dhinaca Somaliland ka tirsanayeen.

Wuxuu Prof. Axmed ugu balanqaaday inuu Somaliland gaadhsiin doono warbixin dhan  in ta karaankiisa ahna uu kala hadli doono madaxda South Africa arrimaha khuseeya dadka Somaliyeed ee halkan u soo qaxay ama ka shaqaysta. Khudbadii uu Jimcihii ka jeediyey halkaas ayaa ahayd mid naxariis iyo walaaltinimo ku xeeran tahay.

Wuxuu Prof. Axmed ka hadlay colaada ka jirta meelo badan oo Geeska Afrika khaas  ah aan Somaliya iyo sida ilaa maanta xal loogu la'yahay.Wuxuu ku tilmaamay dadka  Soma liyeed dad sharaf badan iyo qiimo lahaan jiray oo aduunka iyo Afrikaba laga jeclaa  maan tana colaada soo jiitantay ay karaamadii ka qaaday.

Wuxuu sheegay in Geeska Afrika halkay Somalidu ka deggan tahay inuu noqon karo meel hogaamisa dhaqaalaha iyo Siyaasadda Afrikaba. Prof. Axmed wuxuu si gaar ah uga  war ramay Somaliland iyo nabadda ka jirta iyo horumarka illaa maanta ay gaadhay. Wuxuu ka warramay heerka dhaqaale iyo wax barasho. Wuxuu tilmaamay inay Somaliland  tah ay meel lagu nabadgeli karo, waxna ka qaban karta colaadda ka jirta Somalia haddii  mar ka hore ay iyadu si fiican isu taagto. Waxa kale oo uu qaadaa dhigey Dr Axmed sidii ay reer Somaliland ku gadhen horumarka isagoo tilmaamaya in ay tahay wada hadal iyo  is ku tanaasul iyo kala danbeyn ay keenen shacbi weynaha Reer Somaliland.

Dr Ahmed Hussein Ciise waxa uu bulshadii somaliyeed ku qanciyay in haddi Somaliland la aqoonsado ay dan u wada tahay dhamaan bulsha weynta somaliyeed oo aney ku  kobna yn reer Somaliland oo kaliya.

Dhinaca kale waxa uu talooyin wax ku ool ah u soo jeediyay dadka ku hadal af Somaliga ee ku dhaqan wadanka koonfuur Africa waxanu yidhii, "Waad la socotan wadankan aad joogtan in madaw iyo cadaanba loo soo haajirey ha loo soo kala horeyeebe. Waxayna halkaa qoloba weliba ku soo gadheen waa isku duubni iyo kala danbeyn waxan idiin soo jeedinaya in aad isku dubnataan oo aad wax wada qabsataan imika wey ii muqata in uu jiro xidhidh laakiin waa tan shirkanba wada jir u soo qabateen, laakiin waa inaad sii laban laabtaan. Waa inaan kooxiba dhinaceeda mas'uuliyiinta dawaladdan iyo safaaradaha  jo oga gooni gooni ugu tagin, waxba idiin tari mayso. Inta ka dib waxa dadweynuhu su'aalo weydiyeen Prof. Axmed.

Su'aaal. Prof waxan ku weydiiyay waxaa Somaliland loo aqoonsan wayay mudadaas dhe er?

Jawaab. Siday ila tahay waxa loo aqoonsan wayay Somaliland waxaa sal u ah saddex arimood: 1. In muddo badan ay ku hawlaneed beesha caalamku siday u nabadayn lahayd Somalia iyada oo shirar iyo dawladdu ku meel gaadh ah marba la dhiso, beesha caalamkuna mar walba istidhaado bal horta suga intay waan waantani hirgelayso. Ka hadalkii laga hadli lahaa arrimaha Somaliland taasi kolba dib bay u sii dhigtaa.

2- Beesha Caalamka oo had iyo jeer u daysa midowga Afrika arrimaha Afrika, nasiib dar raduna tahay Midawga Afrika oo ku fiicnayn goaan qaadashada oo aan habayaratee ka yeelin dhibaatooyinka dhex yaal Afrika sida ay EU-da ka yeeshay dhibaatooyinkii  dhex taagnaa BALKANS oo si wanaagsan u kala furdaamiyeen. Iyaga oo aqoonsaday  wadda mo kana dambeeyey Somaliland lana miisaan ahayn Somaliland .

3- Iyo iyada oo uu qabo inaanay reer Somaliland, xukuumad, asxaab iyo jaaliyadba  gaa dhsiin dadaalkoodii aqoon raadiska halkii loo baahnaa ee midho dhalin lahayd.

Prof Axmed Xussein Ciise ayaa ah siyaasigii kowaad ee ka soo jeeda Somaliland ee  uma dda Somaliyeed ee ku dhaqaan South Africa ula kulmey sii gar gar ah iyo sii guudba.

Ugu dambayntii waxa halkaa ka hadlay odayo hogaamada jaaliyadda ka mid ah oo  dham maan taageeray hadaladii Axmed Xuseen. Oday ka mid ah odayda ka soo jeeda Puntland kana mid ah aasaasayaashii ururuka Somali Community Board oo halkaa ka hadaly ayaa soo gunaanaday shirkii isagu oo yidhi:

"Professerku wuxuu inuugu yimi walaatinimo, kuna soo dhawaynay, wuxuu inoo la  had lay isaga oo aqoontiisa inagu soo kordhiyey sidii aynu wax u wada qabsan lahayn. Wuu inoo sheegay inuu isagu reer Somaliland yahay iyo waxay qabsatay oo aanu annaba  qir ayno inay tahay dhul Somaliyeed oo aynu maanta ku nabadgalnay kuna nabadgeli karto. Shan Somaliyeed baynu doonayaynu, waxbana inaynu ka qabno maaha inay Somaliland sidaa Djibouti xor iyo dal madaxbanaan noqoto , in la xaasidan maaha