Adduunka ama Kownka
Qaybtii 20 aad
Dacwadda(gudbinta iyo fidinta diinta)
Alle subxaana watacalaa
wuxu insaanka u dejiyey nidaam iyo manhaj ay raacaan,oo ku
dhaqmaan,wuxuna u soo diray Rusul ka tirsan dadka laftiisa,oo la
wadaagta nolosha iyo qaybeheeda kala geddisan,waxana Alle subxaana
watacalaa u sheegay Malaa'igta inuu dhulka u samayn doono,cid
maamusha oo ku hoggaamisa sharciga iyo waddada Eebbe u dhigay:
وإذ قال ربّك للملائكة إنّي جاعل في الأرض خليفة(البقرة)
Aayadda:(xus Nebi Allow)waqti uu Rabbigaagu ku yidhi Malaa'igta
wa xan dhulka u yeelayaa,oo u samaynayaa khallifo iyo maamul.
Rusushii Alle soo diray waxay dhamaan dadka u soo gudbinayeen
dacw ad isku mid ah,oo ah in Alle keli yahay oo ay waajib ku tahay
qof kasta, in uu Alle keligiis caabudo, waxay Ummadda ugu yeedhayeen
waxdaa niyadda Illaahay ama kelinimada Eebbe:
... يا قوم اعبدوا الله ما لكم من اله غيره...(الاعراف)
Aayadda:Qowmyohow Alle caabuda ma jiro oo ma lihidin Alle kale'e.
Alle isagaa korreeyee wuxu dadka u soo diray Rusul barta oo u
sheegta waajibaadka,iyo waxa laga doonayo inay la yimaaddaan iyo
waxa la rabo inay ka dheeraadaan:
كما أرسلنا فيكم رسولا منكم يتلوا عليكم ءاياتنا ويزكيكم ويعلمكم
الكتاب والحكمة ويعلمكم ما لم تكونوا تعلمون(البقرة)
Aayadda:sida aannu idiinku soo dirnay Rasuul idinka mid ah,oo idiin
ak hriya Aayadahayaga oo idin dahira oo idin bara kitaabka iyo
xikmad da,oo idin bara wax aydinaan hore u aqoonin.
يا أيّها الرّسول بلّغ ما أُنزل إليك من ربّك وإن لم تفعل فما بلّغت
رسالته والله يعصمك من النّاس إنّ الله لا يهدي القوم الكافرين(المائدة)
Aayadda:Rasulyohow gaadhsii oo tebi waxa xagga Rabbi lagaaga soo
dejiyey,haddii aanad sidaas yeelin,ma aad gudbin dacwaddii ama
risaa laddii,Alle ayaa kaa ilaalinaya dadka oo Alle ma hadeeyo
Qowmka gaalada ah.
الر كتاب أنزلناه لتخرج النّاس من الظلمات إلى النّور بإذن ربّهم إلى
صراط العزيز الحميد(إبراهيم)
Aayadda:Alif Laam Ra(Allaa og macnaha xarfahan)kitaab baannu soo
dejinney,si aad dadka mugdiga uga saarto,oo u saarto nuurka,idimka
Rabbigood,oo ah jidka toosan ee Allaha qaaliga ah ee mahadda leh.
Rusushu waxay raacayeen manhajka Eebbe oo si cad ayay dadka ugu soo
bandhigayeen dacwadda iyagoo dadka u ahaa ku dayasho wanaa
gsan:
قل هذه سبيلي أدعوا إلى الله على بصيرة...(يوسف)
Aayadda:(Nebi Allow)dheh tani waa dariiqayga aan dadka ugu
yeedha yo wax cad oo sugan.
Anbiyadii iyo Rusushii
Alle soo diray shaqada iyo hawsha ay fulinaye en,waxa ay ahayd
dacwadda Eebbe oo ah in Alle keligii la caabudo,oo lala yimaaddo
waajibka la is faray,isagoo sida ugu qumman ee ugu wanaagsan loola
imanayo,waqtigii Anbiyada iyo Rusushu wuu dhamaaday,oo Nebi Maxamed
nabadgelyo iyo naxariis korkiisa ha ahaatee ayaa ugu danbeeyey
Rasuul Alle soo diro,oo ahaa khaatumul anbiyaa,waxa hadda hawshii
dacwaddu saran tahay qof kasta oo muslin ah,oo ay la gudboon tahay
in uu gudbiyo oo marka hore barto isagu diinta iyo
cilmigeeda,dabadeed dadka baro,oo gudbiyo dacwadda Eebbe,wana Alle
quraanka inoogu sheegay in Ummadda Nebi Maxamed tahay Ummadda ugu
khayrka badan Ummadohoo dhan,waayo waxay is faraan samaha,waxana ay
iska reebaan xumaha:
كنتم خير أُمّة أُخرجت للنّاس تأمرون بالمعروف وتنهون عن المنكر
وتؤمنون بالله... (العمران)
Aayadda:waxad tihiin Ummaddii ugu khayrka badnayd ee dadka Alle u
soo saaray,ee is faraya wanaagga iyo samaha,oo iska reebaya xumaha
oo Alle rumaynaya.
Waxana ugu mudan dadka qofka dadka wanaagga ugu baaqa isaguna camal
fiican sameeya:
" ومن أحسن قولاً ممن دعا إلى الله وعمل صالحاً وقال إنني من المسلمين
"
Aayadda:yaa ka qowl iyo hadal wanaagsan qofka Alle dartii dadka ugu
yeedha,oo camal wanaagsan sameeya yidhaahdana waxan ahay mid
muslimiinta ka mid ah.
Waxa Rasuulka Alle dadka faray inay gudbiyaan oo fidiyaan diinta iyo
aqoonteeda,oo wuxu amray in dadku ay dacwadda awooddooda gutaan:
قال رسول الله صلى الله عليه وسلم" بلّقوا عنّي ولو ءاية"
Xadiiska:Rasuulka Alle sallallaahu calayhi wasalam wuxu yidhi;iga
gudbiya(diinta) haba ahaato Aayad qudha'e.
Sidoo kale wuxu Rasuulka Alle dadka faray in ay wixii khalad ah,ama
gef ah ay saxaan,iyadoo ay ku xidhan tahay hadba sida ay suurtagalka
ku noqonayso sixidaasi:
قال رسول الله صلى الله عليه وسلم"من رأى منكم المنكر فليغير بيده فإن
لم يستطع فبلسانه فإن لم يستطع فبقلبه وذالك أضعف إيمان"
Xadiiska: Rasuulka Alle sallallaahu calayhi wasalam wuxu
yidhi;kiinna arka munkar ama wax xumaan ah ha beddelo oo wax ha kaga
qabto gacantiisa,haddii awoodi waayo,wax ha kaga qabto
carrabkiisa,hadduu taa kari waayo qalbiga ha ka diido, waana ka ugu
hooseeya iimaanka.(yacni inaad qalbiga ka diiddo).
Waxa Ummadda looga baahan yahay in la helo qayb ka mid ah,oo marka
inta kale mashquul ku yihiin hawlaha kala geddisan ee noloshu
leedahay,fuliya dacwadda oo dadka bara uguna yeedha xaqa iyo
tacaaliimta diintaiyo ku dhaqankeeda:
ولتكن منكم أمّة يدعون إلى الخير ويأمرون بالمعروف وينهون عن المنكر
وأولئك هم المفلحون(العمران)
Aayadda:ha idinka mid ahaato koox dadka ugu yeedha khayrka oo amarta
samaha iyo wanaagga oo ka reebta munkarka iyo xumaha,kuwaasi way
aflaxayaan.
Waxa laga rabaa qofka muslinka ah in uu noqdo tusaale wanaagsan oo
lagu daydo,oo dacwadda uu gudbinayaa isugu jirto dhaqankiisa oo
wan aagsan,oo ah muraayad iyo dersi lagu daydo,oo dadku jeclaadaan
in ay sifahaa wanaagsan oo kale yeeshaan,ama Hooyooyinku
carruurtooda la jeclaato,in hebel oo kale ay carruurtoodu noqoto,oo
tusaale ahaan,Ho oy adu ilmeheeda ku tidhaahdo hooyo sida
hebel noqo oo salaadaha jamaca iyo masaajidka ku tuko,sidiisa dagaal
la'aan iyo dabeecad wanaagsan ku dhaqan…iwm,waxa laynaga rabaa in
aan ku dayanno Rasuulkeennii iyo sida uu u dhaqmi jirey:
" لقد كان لكم في رسول الله أسوة حسنة لمن كان يرجو الله واليوم الآخر
وذكر الله كثيراً "(ألأحزاب)
Aayadda:xaqiiqa'e wuxu idiin ahaa Rasuulkii Alle ku dayasho
wanaagsa n,ciddii rajeynaysa Alle iyo yawmul qiyaamaha,ee Alle
xusaysa in badan.
Waxa qof kasta waajib ku ah in uu itaalkiisa iyo aqoontiisa ku
gudbiyo oo ku tebiyo diinta iyo ku dhaqankeeda,oo uu adeegsado hab
iyo nidaam wanaagsan oo qumman:
ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ
وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ
بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ (النحل)
Aayadda:ugu yeedh(dadka)xaqa iyo jidka Alle ado adeegsanaya xikmad
iyo waano wanaagsan,ulana dood dadkii tii(dooddii) ah mid
wanaagsa n,Alle waa ogyahay ciddii dariiqa ka luntay wuuna ogyahay
ciddii hanuuntay.
Qofka waddada wanaagsan iyo dariiqa xaqa ah dadka u tilmaama waxa uu
helayaa ajar weyn,oo la mid ah ajarka qofka uu khayrka tusay
samaynayo oo kale:
قال رسول الله صلى الله عليه وسلم"من دلّ على الخير فله مثل أجر فاعله
بدون أن ينقص عليه"
Xadiiska:Rasuulka Alle nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa ha
ahaatee,wu xu yidhi;qofka cid tusa khayrka wuxu helayaa ajarkii
cidda uu tusay helayeen mid le'eg,iyadoo aan qofkii sameeyey waxba
laga naaqusin.
Dacwadaa Eebbe qofka muslinka ahi wuxu u gudanayaa sida ugu
habbo on isagoo eegaya goobta iyo meesha uu joogo iyo nooca dadka uu
la hadlayo iyo nooca warbixinta ama macluumaadka ah ee ay u baahan
yihiin,hadday dadku yihiin muslimiin toosin iyo aqoon kordhin u
baahan iyo hadday yihiin dad loogu yeedhayo in ay diinta qaataan oo
soo galaan hadda,goob kastana waa hawl la rabo gudashadeeda
Nebi Yuusuf isag oo Jeel ku jira oo xidhan ayuu dadkii la
xidhnaa u gudbinayey dacwadda:
يا صاحبي السجن ءأرباب متفرّقون خير أم الله واحد القهّار(يوسف)
Aayadda:labadayda saaxiib ee jeelkoow ma Illaahyo badan oo kala
ged disan baa khayr ah mise Allaha keliya ee awoodda iyo qahridda
leh.
Dadka muslimiinta ahi waa dad is jecel oo badhba badhka kale ku
tiirsa n yahay,isna fara wanaagga oo iska reeba xunaha:
وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ
يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ
الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ
أُوْلَـئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ
حَكِيمٌ(التوبة)
Aayadda:Muuminiinta Rag iyo Dumarba badhba badhka kale ayay jaal u
yihiin oo isfarayaan wanaagga oo iska reebayaan xumaha,oo Salaadda
oogayaan Sakadana bixinayaan,Alle iyo Rasulkiisana adeecayaan,kuwaas
Alle ayaa u naxariisanaya,Alle waa ka qaaliga ah ee xakiimka ah.
Waxa makhluuqaadka Alle abuuray oo tiro badan uu Alle caqli siiyey
Malaa'igta iyo Insiga iyo Jinka,waxa si gaar ah masuuliyadda iyo
taklifada amaanada la saaray Insiga iyo Jinka,oo lala xisaabtamayaa
siday u gutaan waajibkaa iyo amaanadaa loo dhiibey:
وما خلقت الجن والانس الا ليعبدون ما اريد منهم من رزق وما اريد ان
يطعمون ان الله الرزاق ذو القوة المتين...(ءاية في سورة الذاريات)
Umaan abuurin Jinka iyo Insiga inay i caabudaan mooyaane kama rabo
risiq iyo inay i quudiyaan illaahay ayaa Raasiq ah oo leh quwad xoog
leh.
Markaa dacwaddu labadaba waa laga rabaa,waxa waxyigu ku soo degey
Rusul dhamaantood ah Insi,oo Bini'aadan ah,ka dib Jinku wuxu ka
qaatay oo ka bartay Insiga,ka dibna gutay dacwaddii oo gaadhsiiyey
jinkii kale,oo ugu yeedhay diintii:
"وإذ صرفنا إليك نفر من الجنّ يستمعون القرءان فلمّا سمعوا قالوا
أنصتوا فلمّا قضيّ ولّو إلى قومهم منذرين قالوا ياقومنا إنّا سمعنا
كتابًا أنزل من بعد موسى مصدقًّا لما بين يديه يهدى إلى الحقّ وإلى
طريق مستقيم يا قومنا أجيبوا داعي الله وءامنوا به يغفر لكم من ذنوبكم
ويجركم من عذاب أليم ومن لا يجب داعي الله فليس بمعجز في الأرض وليس له
من دونه أولياء أُولئك في ضلال مبين"
Aayadda:(xus Rasuul Allow)waqti ay kaa tegeen koox jin ahi oo
dhegay stey quraanka,markay maqleen quraanka ayay yidhaahdeen,aamusa
dabadeed markii quraankii dhamaaday,ayay dib u noqdeen si ay
qowm koodii ugu digaan,waxay qowmkoodii ku yidhaahdeen;waxannu
maqaln ay kitaab,soo degey Muuse ka dib,oo rumaynaya kutubtii ka
horreys ey,oo xaqa iyo dariiqa saxa ah,wax ku hanuuninaya,
qowmkayagow ajiiba oo aqbala daaciga Alle oo rumeeya,Alle wuu
dhaafayaa denbigiin na,oo cadaabka kulul ayuu idinka
badbaadinayaa'e,kii aan ajiibin oo aqbalin daaciga Alle kuma baxsan
karo dhulka,mana laha Alle sokadii cid wehel u ah,waxana ay ku sugan
yihiin baadi cad.
Waxa dacwad ka soo
horjeedda ta Islaamka eek u baaqaysa wanaagga iyo khayrka wada
Shaydaanka iyo dadka uu duufsado ee lumiyo:
لعنه الله وقال لأتّخذنّ من عبادك نصيبًا مفروضًا ولأضلّنّهم
ولأمنّينّهم ولأمرنّهم فليبتكنّ ءاذان الأنعام ولأمرنّهم فليغيرنّ خلق
الله ومن يتّحذ الشّيطان وليًّا من دون الله فقد خسر خسرانًا مبينًا…(النسّاء)
Aayadda:Alla ha nacladee(shaydaanku)wuxu yidhi waxan ku
yeelanaya a nasiib weyn,oo waan lumen doonaa,oo niyadda u dhisi
doonaa,oo amri doonaa in ay xoolaha dhegaha qaybo ka jarjaraan,oo
waxan amrayaa inay beddelaan abuurta Eebbe,qofkii ka samaysta wehel
shaydaan ka,Alle sokadiis wuxu xaqiiqadii ku sugan yahay baadi cad.
Marka ay timaaddo runtu ee
qiyaamuhu dhaco,ayaa shaydaanku dadkii uu ugu yeedhay,in ay raacaan
oo sameeyaan wax khilaafsan xaqa Alle ina farayo,ayuu kaga baxayaa
oo odhanayaa anigu masuul idinkama ihi khaladka idiinkaa sameeyey:
وقال الشيطان لمّا قضي الأمر إنّ الله وعدكم وعد الحقّ ووعدتّكم
فاخلفتكم وما كان لى عليكم من سلطان إلا أن دعوتكم فاستجبتم لي فلا
تلوموني ولوموا أنفسكم وما أنا بمصرخكم وما أنتم بمصرخي إنّي كفرت بما
أشركتموني من قبل إنّ الظالمين لهم عذاب أليم(إبراهيم)
Aayadda:wuxu shaydaanku ku odhanayaa dadkii raacay marka
saacad du timaaddo;All ballan xaq ah ayuu idiin ballan qaaday,anna
waan idiin ballan qaaday,oo ballantaydii waan buriyey,wax xujo ahna
idiinma hay o,aan ahay in aan idiin yeedhay, oo aad aqbasheen
yeedhmadaydii,ha i canaananina,ee naftiinna canaanta,anigu idiin
gargaari mayo,idinkuna iima gargaaraysaan,oo waan ka noqday waxad
hore iigu shariig yeeshe en,daalimiintu cadaab kulul ayay
gelayaan.
Waxa gaalada u caado ah in ay mar kasta cakista muslimiinta yihiin
oo xumaha isugu yeedhaan wanaaggana iska reebaan:
لعن الّذين كفروا من بني إسراءيل علي لسان داوود وعيسى ابن مريم ذالك
بما عصوا وكانوا يعتدون كانوا لا يتناهون عن منكر فعلوه لبئس ما كانوا
يفعلون(المائدة)
Aayadda:waxa lagu nacdalay kuwa gaaloobey ee kaafiriinta ah ee reer
bini-israa'iil hadalkii (Nebi)Daa'uud iyo (Nebi)Ciise bina
Maryam,waayo waa caasinimadoodii, waxana ay ahaayeen kuwa
xadgudba,waxay ahaa y een kuwo aan iska reebin munkarka iyo
waxa xun ee ay sama ynayaan.
Waxa looga baahan yahay qofka dacwadda gudanayaa in uu ku sifoobo
waxa uu dadka ugu yeedhayo si ay u noqoto shey ay ku qancaan oo
raacaan dadka loo yeedhayaa:
أتأمرون النّاس البرّ وتنسون أنفسكم وأنتم تتلون الكتاب أفلا
تعقلون(البقرة)
Aayadda:ma waxad dadka faraysaan wanaag oo illaawaysaan naftii
na,idinkoo kitaabka akhriyaya miyaydaan caqli lahayn.
Waxa loo baahan yahay inaad ku dhaqanto oo ay kaa muuqato,waxaad
dadka ugu yeedhayso,waxa gabayaa carab ah oo magaciisa la odhan
jiray Mutanabi yidhi isagoo tilmaamaya sida aanay u habboonayn in
wax aad dadka ka reebayso adigu samayso:
المتنبي:لا تنهى عن الخلق وتأتيّ مثله عار عليك إذا فعلت عظيم.
Mutanabi:ha reebin dhaqan aad adigu la imanayso oo samaynayso ceeb
ayay tahay inaad samayso oo waa arrin weyn.
Waxa loo baahan yahay in
qof walba oo muslin ahi barto diintiisa iyo cilmigeeda,ka dibna uu
gudbiyo,isagoo adeegsanaya xikmad iyo nidaam wadaagsan oo la aqbalo:
قال رسول الله صلى اللّه عليه وسلم«يسروا ولا تعسروا وبشروا ولا تنفروا»
Xadiiska:wuxu yidhi Rasuulka Alle nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa
ha ahaatee;fududeeya(diinta iyo dacwadda)oo ha adkaynina,u
bushaareeya dadka,oo ha eryina.
ولا تجادلوا أهل الكتاب إلا بالتّي أحسن إلا الّذين ظلموا منهم وقولوا
ءامنّا بالّذي ما أُنزل إلينا وأُنزل إليكم وإلاهنا وإلاهكم واحد ونحن
له مسلمون (العنكبوت)
Aayadda:ha kula doodina dadka Ehlu kitaabka ah,dood wanaagsan
mo oyee,kuwa dulmiga sameeya marka laga reebo,oo ku dheha waannu
rumaynay waxa naloo soo dejiyey iyo wixii laydiin soo dejiyeyba
Alleh eenne waa mid keliya,waxanuna nahay kuwa muslimiin ah oo Alle
rumeeyey.
Qofka muslinka ah waxa looga baahan yahay in uu wanaagga diintu
farayso ku sifoobo,si dacwaddiisa loo maqlo,oo ay dhaxalgal u noqoto:
إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى وينهى عن الفحشاء
والمنكر والبغي يعظكم لعلكم تذكرون(النحل)
Aayadda:Alle wuxu amrayaa in la sameeyo caddaalad iyo ixsaan oo
dad ka ehelka ah la xidhiidhiyo,waxanu Alle reebayaa oo diidayaa in
xum aha iyo munkarka iyo xadgudubka la sameeyo,Alle wuu idiin
yaboo hayaa oo idiin yeedhayaa waxa la arkaa inaad waano qaadataane.
Qofka muslinka ahi waa in uu ogaadaa in manhajkan iyo diintan
Allihii abuuray uu u soo dejiyey,oo ugu talogalay in lagu dhaqmo,oo
aan wax kale lagu dhaqmiin,markaa waa in uu naftiisa ku dabbaqo oo
laasimo,dadka kalena si debecsan ugu gudbiyo,isaga oo ka shiidaal
qaadanaya Quraanka iyo Sunnaha Rasuulka sallallahu calayhi wasalam:
قال رسول الله صلى الله عليه وسلّم"تركت فيكم ما إن تمسكتم لن تضّلوا
بعدي أبداً كتاب الله وسنتي"
Xadiiska: Rasuulka Alle nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa ha
ahaate e,wuxu yidhi;waxa aan idiinka tegey shey haddaad qabsataan
aydaan lumaynin waa kitaabka Alle iyo sunnahayga.
Alle ha innaga dhigo kuwo
ku sugnaada xaqa oo dabbaqa,una gudbiya dadka oo dacwadda u guta
sida ugu habboon ee loo baahan yahay,Aamiin Aamiin.
Saeed Ibrahim
Hussein
As/w/w |
|