Adduunka ama Kownka
Qaybtii 20 aad

Dacwadda(gudbinta iyo fidinta diinta)

Alle subxaana watacalaa wuxu insaanka u dejiyey nidaam iyo  manhaj ay raacaan,oo ku dhaqmaan,wuxuna u soo diray Rusul ka tirsan dadka laftiisa,oo la wadaagta nolosha iyo qaybeheeda kala geddisan,waxana Alle subxaana watacalaa u sheegay Malaa'igta inuu dhulka u samayn doono,cid maamusha oo ku hoggaamisa sharciga iyo waddada Eebbe u dhigay:

وإذ قال ربّك للملائكة إنّي جاعل في الأرض خليفة(البقرة)

Aayadda:(xus Nebi Allow)waqti uu Rabbigaagu ku yidhi Malaa'igta  wa xan dhulka u yeelayaa,oo u samaynayaa khallifo iyo maamul.
Rusushii Alle soo diray waxay dhamaan dadka u soo gudbinayeen  dacw ad isku mid ah,oo ah in Alle keli yahay oo ay waajib ku tahay qof kasta, in uu Alle keligiis caabudo, waxay Ummadda ugu yeedhayeen  waxdaa niyadda Illaahay ama kelinimada Eebbe:

... يا قوم اعبدوا الله ما لكم من اله غيره...(الاعراف)

Aayadda:Qowmyohow Alle caabuda ma jiro oo ma lihidin Alle kale'e.
Alle isagaa korreeyee wuxu dadka u soo diray Rusul barta oo u sheegta waajibaadka,iyo waxa laga doonayo inay la yimaaddaan iyo waxa la rabo inay ka dheeraadaan:

كما أرسلنا فيكم رسولا منكم يتلوا عليكم ءاياتنا ويزكيكم ويعلمكم الكتاب والحكمة ويعلمكم ما لم تكونوا تعلمون(البقرة)

Aayadda:sida aannu idiinku soo dirnay Rasuul idinka mid ah,oo idiin  ak hriya Aayadahayaga oo idin dahira oo idin bara kitaabka iyo  xikmad da,oo idin bara wax aydinaan hore u aqoonin.

يا أيّها الرّسول بلّغ ما أُنزل إليك من ربّك وإن لم تفعل فما بلّغت رسالته والله يعصمك من النّاس إنّ الله لا يهدي القوم الكافرين(المائدة)

Aayadda:Rasulyohow gaadhsii oo tebi waxa xagga Rabbi lagaaga soo dejiyey,haddii aanad sidaas yeelin,ma aad gudbin dacwaddii ama  risaa laddii,Alle ayaa kaa ilaalinaya dadka oo Alle ma hadeeyo Qowmka gaalada ah.

الر كتاب أنزلناه لتخرج النّاس من الظلمات إلى النّور بإذن ربّهم إلى صراط العزيز الحميد(إبراهيم)

Aayadda:Alif Laam Ra(Allaa og macnaha xarfahan)kitaab baannu soo dejinney,si aad dadka mugdiga uga saarto,oo u saarto nuurka,idimka Rabbigood,oo ah jidka toosan ee Allaha qaaliga ah ee mahadda leh.
Rusushu waxay raacayeen manhajka Eebbe oo si cad ayay dadka ugu soo bandhigayeen dacwadda iyagoo dadka u ahaa ku dayasho  wanaa gsan:

قل هذه سبيلي أدعوا إلى الله على بصيرة...(يوسف)

Aayadda:(Nebi Allow)dheh tani waa dariiqayga aan dadka ugu  yeedha yo wax cad oo sugan.

Anbiyadii iyo Rusushii Alle soo diray shaqada iyo hawsha ay  fulinaye en,waxa ay ahayd dacwadda Eebbe oo ah in Alle keligii la caabudo,oo lala yimaaddo waajibka la is faray,isagoo sida ugu qumman ee ugu wanaagsan loola imanayo,waqtigii Anbiyada iyo Rusushu wuu dhamaaday,oo Nebi Maxamed nabadgelyo iyo naxariis korkiisa ha ahaatee ayaa ugu danbeeyey Rasuul Alle soo diro,oo ahaa khaatumul anbiyaa,waxa hadda hawshii dacwaddu saran tahay qof kasta oo muslin ah,oo ay la gudboon tahay in uu gudbiyo oo marka hore barto isagu diinta iyo cilmigeeda,dabadeed dadka baro,oo gudbiyo dacwadda Eebbe,wana Alle quraanka inoogu sheegay in Ummadda Nebi Maxamed tahay Ummadda ugu khayrka badan Ummadohoo dhan,waayo waxay is faraan samaha,waxana ay iska reebaan xumaha:

كنتم خير أُمّة أُخرجت للنّاس تأمرون بالمعروف وتنهون عن المنكر وتؤمنون بالله... (العمران)

Aayadda:waxad tihiin Ummaddii ugu khayrka badnayd ee dadka Alle u soo saaray,ee is faraya wanaagga iyo samaha,oo iska reebaya xumaha oo Alle rumaynaya.
Waxana ugu mudan dadka qofka dadka wanaagga ugu baaqa isaguna camal fiican sameeya:

" ومن أحسن قولاً ممن دعا إلى الله وعمل صالحاً وقال إنني من المسلمين "

Aayadda:yaa ka qowl iyo hadal wanaagsan qofka Alle dartii dadka ugu yeedha,oo camal wanaagsan sameeya yidhaahdana waxan ahay mid muslimiinta ka mid ah.

Waxa Rasuulka Alle dadka faray inay gudbiyaan oo fidiyaan diinta iyo aqoonteeda,oo wuxu amray in dadku ay dacwadda awooddooda gutaan:

قال رسول الله صلى الله عليه وسلم" بلّقوا عنّي ولو ءاية"

Xadiiska:Rasuulka Alle sallallaahu calayhi wasalam wuxu yidhi;iga gudbiya(diinta) haba ahaato Aayad qudha'e.

Sidoo kale wuxu Rasuulka Alle dadka faray in ay wixii khalad ah,ama gef ah ay saxaan,iyadoo ay ku xidhan tahay hadba sida ay suurtagalka ku noqonayso sixidaasi:

قال رسول الله صلى الله عليه وسلم"من رأى منكم المنكر فليغير بيده فإن لم يستطع فبلسانه فإن لم يستطع فبقلبه وذالك أضعف إيمان"

Xadiiska: Rasuulka Alle sallallaahu calayhi wasalam wuxu yidhi;kiinna arka munkar ama wax xumaan ah ha beddelo oo wax ha kaga qabto gacantiisa,haddii awoodi waayo,wax ha kaga qabto carrabkiisa,hadduu taa kari waayo qalbiga ha ka diido, waana ka ugu hooseeya iimaanka.(yacni inaad qalbiga ka diiddo).

Waxa Ummadda looga baahan yahay in la helo qayb ka mid ah,oo marka inta kale mashquul ku yihiin hawlaha kala geddisan ee noloshu leedahay,fuliya dacwadda oo dadka bara uguna yeedha xaqa iyo tacaaliimta diintaiyo ku dhaqankeeda:

ولتكن منكم أمّة يدعون إلى الخير ويأمرون بالمعروف وينهون عن المنكر وأولئك هم المفلحون(العمران)

Aayadda:ha idinka mid ahaato koox dadka ugu yeedha khayrka oo amarta samaha iyo wanaagga oo ka reebta munkarka iyo xumaha,kuwaasi way aflaxayaan.

Waxa laga rabaa qofka muslinka ah in uu noqdo tusaale wanaagsan oo lagu daydo,oo dacwadda uu gudbinayaa isugu jirto dhaqankiisa oo  wan aagsan,oo ah muraayad iyo dersi lagu daydo,oo dadku jeclaadaan in ay sifahaa wanaagsan oo kale yeeshaan,ama Hooyooyinku carruurtooda la jeclaato,in hebel oo kale ay carruurtoodu noqoto,oo tusaale  ahaan,Ho oy adu ilmeheeda ku tidhaahdo hooyo sida hebel noqo oo salaadaha jamaca iyo masaajidka ku tuko,sidiisa dagaal la'aan iyo dabeecad wanaagsan ku dhaqan…iwm,waxa laynaga rabaa in aan ku dayanno Rasuulkeennii iyo sida uu u dhaqmi jirey:

" لقد كان لكم في رسول الله أسوة حسنة لمن كان يرجو الله واليوم الآخر وذكر الله كثيراً "(ألأحزاب)

Aayadda:xaqiiqa'e wuxu idiin ahaa Rasuulkii Alle ku dayasho  wanaagsa n,ciddii rajeynaysa Alle iyo yawmul qiyaamaha,ee Alle xusaysa in badan.

Waxa qof kasta waajib ku ah in uu itaalkiisa iyo aqoontiisa ku gudbiyo oo ku tebiyo diinta iyo ku dhaqankeeda,oo uu adeegsado hab iyo nidaam wanaagsan oo qumman:

ادْعُ إِلَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ (النحل)

Aayadda:ugu yeedh(dadka)xaqa iyo jidka Alle ado adeegsanaya xikmad iyo waano wanaagsan,ulana dood dadkii tii(dooddii) ah mid  wanaagsa n,Alle waa ogyahay ciddii dariiqa ka luntay wuuna ogyahay ciddii hanuuntay.

Qofka waddada wanaagsan iyo dariiqa xaqa ah dadka u tilmaama waxa uu helayaa ajar weyn,oo la mid ah ajarka qofka uu khayrka tusay samaynayo oo kale:

قال رسول الله صلى الله عليه وسلم"من دلّ على الخير فله مثل أجر فاعله بدون أن ينقص عليه"

Xadiiska:Rasuulka Alle nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa ha  ahaatee,wu xu yidhi;qofka cid tusa khayrka wuxu helayaa ajarkii cidda uu tusay helayeen mid le'eg,iyadoo aan qofkii sameeyey waxba laga naaqusin.
Dacwadaa Eebbe qofka muslinka ahi wuxu u gudanayaa sida ugu  habbo on isagoo eegaya goobta iyo meesha uu joogo iyo nooca dadka uu la hadlayo iyo nooca warbixinta ama macluumaadka ah ee ay u baahan yihiin,hadday dadku yihiin muslimiin toosin iyo aqoon kordhin u baahan iyo hadday yihiin dad loogu yeedhayo in ay diinta qaataan oo soo galaan hadda,goob kastana waa hawl la rabo gudashadeeda  Nebi Yuusuf  isag oo Jeel ku jira oo xidhan ayuu dadkii la xidhnaa u gudbinayey dacwadda:

يا صاحبي السجن ءأرباب متفرّقون خير أم الله واحد القهّار(يوسف)

Aayadda:labadayda saaxiib ee jeelkoow ma Illaahyo badan oo kala  ged disan baa khayr ah mise Allaha keliya ee awoodda iyo qahridda leh.
Dadka muslimiinta ahi waa dad is jecel oo badhba badhka kale ku  tiirsa n yahay,isna fara wanaagga oo iska reeba xunaha:

وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاء بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلاَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ أُوْلَـئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللّهُ إِنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ(التوبة)

Aayadda:Muuminiinta Rag iyo Dumarba badhba badhka kale ayay jaal u yihiin oo isfarayaan wanaagga oo iska reebayaan xumaha,oo Salaadda oogayaan Sakadana bixinayaan,Alle iyo Rasulkiisana adeecayaan,kuwaas Alle ayaa u naxariisanaya,Alle waa ka qaaliga ah ee xakiimka ah.
Waxa makhluuqaadka Alle abuuray oo tiro badan uu Alle caqli siiyey Malaa'igta iyo Insiga iyo Jinka,waxa si gaar ah masuuliyadda iyo taklifada amaanada la saaray Insiga iyo Jinka,oo lala xisaabtamayaa siday u gutaan waajibkaa iyo amaanadaa loo dhiibey:

وما خلقت الجن والانس الا ليعبدون ما اريد منهم من رزق وما اريد ان يطعمون ان الله الرزاق ذو القوة المتين...(ءاية في سورة الذاريات)

Umaan abuurin Jinka iyo Insiga inay i caabudaan mooyaane kama rabo risiq iyo inay i quudiyaan illaahay ayaa Raasiq ah oo leh quwad xoog leh.
Markaa dacwaddu labadaba waa laga rabaa,waxa waxyigu ku soo degey Rusul dhamaantood ah Insi,oo Bini'aadan ah,ka dib Jinku wuxu ka qaatay oo ka bartay Insiga,ka dibna gutay dacwaddii oo gaadhsiiyey jinkii kale,oo ugu yeedhay diintii:

"وإذ صرفنا إليك نفر من الجنّ يستمعون القرءان فلمّا سمعوا قالوا أنصتوا فلمّا قضيّ ولّو إلى قومهم منذرين قالوا ياقومنا إنّا سمعنا كتابًا أنزل من بعد موسى مصدقًّا لما بين يديه يهدى إلى الحقّ وإلى طريق مستقيم يا قومنا أجيبوا داعي الله وءامنوا به يغفر لكم من ذنوبكم ويجركم من عذاب أليم ومن لا يجب داعي الله فليس بمعجز في الأرض وليس له من دونه أولياء أُولئك في ضلال مبين"

Aayadda:(xus Rasuul Allow)waqti ay kaa tegeen koox jin ahi oo  dhegay stey quraanka,markay maqleen quraanka ayay yidhaahdeen,aamusa dabadeed markii quraankii dhamaaday,ayay dib u noqdeen si ay  qowm koodii ugu digaan,waxay qowmkoodii ku yidhaahdeen;waxannu  maqaln ay kitaab,soo degey Muuse ka dib,oo rumaynaya kutubtii ka  horreys ey,oo xaqa iyo dariiqa saxa ah,wax ku hanuuninaya, qowmkayagow ajiiba oo aqbala daaciga Alle oo rumeeya,Alle wuu dhaafayaa  denbigiin na,oo cadaabka kulul ayuu idinka badbaadinayaa'e,kii aan ajiibin oo aqbalin daaciga Alle kuma baxsan karo dhulka,mana laha Alle sokadii cid wehel u ah,waxana ay ku sugan yihiin baadi cad.

Waxa dacwad ka soo horjeedda ta Islaamka eek u baaqaysa wanaagga iyo khayrka wada Shaydaanka iyo dadka uu duufsado ee lumiyo:

لعنه الله وقال لأتّخذنّ من عبادك نصيبًا مفروضًا ولأضلّنّهم ولأمنّينّهم ولأمرنّهم فليبتكنّ ءاذان الأنعام ولأمرنّهم فليغيرنّ خلق الله ومن يتّحذ الشّيطان وليًّا من دون الله فقد خسر خسرانًا مبينًا…(النسّاء)

Aayadda:Alla ha nacladee(shaydaanku)wuxu yidhi waxan ku  yeelanaya a nasiib weyn,oo waan lumen doonaa,oo niyadda u dhisi doonaa,oo amri doonaa in ay xoolaha dhegaha qaybo ka jarjaraan,oo waxan amrayaa inay beddelaan abuurta Eebbe,qofkii ka samaysta wehel  shaydaan ka,Alle sokadiis wuxu xaqiiqadii ku sugan yahay baadi cad.

Marka ay timaaddo runtu ee qiyaamuhu dhaco,ayaa shaydaanku dadkii uu ugu yeedhay,in ay raacaan oo sameeyaan wax khilaafsan xaqa Alle ina farayo,ayuu kaga baxayaa oo odhanayaa anigu masuul idinkama ihi khaladka idiinkaa sameeyey:

وقال الشيطان لمّا قضي الأمر إنّ الله وعدكم وعد الحقّ ووعدتّكم فاخلفتكم وما كان لى عليكم من سلطان إلا أن دعوتكم فاستجبتم لي فلا تلوموني ولوموا أنفسكم وما أنا بمصرخكم وما أنتم بمصرخي إنّي كفرت بما أشركتموني من قبل إنّ الظالمين لهم عذاب أليم(إبراهيم)

Aayadda:wuxu shaydaanku ku odhanayaa dadkii raacay marka  saacad du timaaddo;All ballan xaq ah ayuu idiin ballan qaaday,anna waan idiin ballan qaaday,oo ballantaydii waan buriyey,wax xujo ahna idiinma  hay o,aan ahay in aan idiin yeedhay, oo aad aqbasheen yeedhmadaydii,ha i canaananina,ee naftiinna canaanta,anigu idiin gargaari mayo,idinkuna iima gargaaraysaan,oo waan ka noqday waxad hore iigu shariig  yeeshe en,daalimiintu cadaab kulul ayay gelayaan.

Waxa gaalada u caado ah in ay mar kasta cakista muslimiinta yihiin oo xumaha isugu yeedhaan wanaaggana iska reebaan:

لعن الّذين كفروا من بني إسراءيل علي لسان داوود وعيسى ابن مريم ذالك بما عصوا وكانوا يعتدون كانوا لا يتناهون عن منكر فعلوه لبئس ما كانوا يفعلون(المائدة)

Aayadda:waxa lagu nacdalay kuwa gaaloobey ee kaafiriinta ah ee reer bini-israa'iil hadalkii (Nebi)Daa'uud iyo (Nebi)Ciise bina Maryam,waayo waa caasinimadoodii, waxana ay ahaayeen kuwa xadgudba,waxay  ahaa y een kuwo aan iska reebin munkarka iyo waxa xun ee ay sama ynayaan.
Waxa looga baahan yahay qofka dacwadda gudanayaa in uu ku sifoobo waxa uu dadka ugu yeedhayo si ay u noqoto shey ay ku qancaan oo raacaan dadka loo yeedhayaa:

أتأمرون النّاس البرّ وتنسون أنفسكم وأنتم تتلون الكتاب أفلا تعقلون(البقرة)

Aayadda:ma waxad dadka faraysaan wanaag oo illaawaysaan  naftii na,idinkoo kitaabka akhriyaya miyaydaan caqli lahayn.
Waxa loo baahan yahay inaad ku dhaqanto oo ay kaa muuqato,waxaad dadka ugu yeedhayso,waxa gabayaa carab ah oo magaciisa la odhan jiray Mutanabi yidhi isagoo tilmaamaya sida aanay u habboonayn in wax aad dadka ka reebayso adigu samayso:

المتنبي:لا تنهى عن الخلق وتأتيّ مثله عار عليك إذا فعلت عظيم.

Mutanabi:ha reebin dhaqan aad adigu la imanayso oo samaynayso ceeb ayay tahay inaad samayso oo waa arrin weyn.

Waxa loo baahan yahay in qof walba oo muslin ahi barto diintiisa iyo cilmigeeda,ka dibna uu gudbiyo,isagoo adeegsanaya xikmad iyo nidaam wadaagsan oo la aqbalo:

قال رسول الله صلى اللّه عليه وسلم«يسروا ولا تعسروا وبشروا ولا تنفروا»

Xadiiska:wuxu yidhi Rasuulka Alle nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa ha ahaatee;fududeeya(diinta iyo dacwadda)oo ha adkaynina,u bushaareeya dadka,oo ha eryina.

ولا تجادلوا أهل الكتاب إلا بالتّي أحسن إلا الّذين ظلموا منهم وقولوا ءامنّا بالّذي ما أُنزل إلينا وأُنزل إليكم وإلاهنا وإلاهكم واحد ونحن له مسلمون (العنكبوت)

Aayadda:ha kula doodina dadka Ehlu kitaabka ah,dood wanaagsan  mo oyee,kuwa dulmiga sameeya marka laga reebo,oo ku dheha waannu rumaynay waxa naloo soo dejiyey iyo wixii laydiin soo dejiyeyba  Alleh eenne waa mid keliya,waxanuna nahay kuwa muslimiin ah oo Alle rumeeyey.
Qofka muslinka ah waxa looga baahan yahay in uu wanaagga diintu farayso ku sifoobo,si dacwaddiisa loo maqlo,oo ay dhaxalgal u noqoto:

إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي يعظكم لعلكم تذكرون(النحل)

Aayadda:Alle wuxu amrayaa in la sameeyo caddaalad iyo ixsaan oo  dad ka ehelka ah la xidhiidhiyo,waxanu Alle reebayaa oo diidayaa in  xum aha iyo munkarka iyo xadgudubka la sameeyo,Alle wuu idiin  yaboo hayaa oo idiin yeedhayaa waxa la arkaa inaad waano qaadataane.

Qofka muslinka ahi waa in uu ogaadaa in manhajkan iyo diintan Allihii abuuray uu u soo dejiyey,oo ugu talogalay in lagu dhaqmo,oo aan wax kale lagu dhaqmiin,markaa waa in uu naftiisa ku dabbaqo oo laasimo,dadka kalena si debecsan ugu gudbiyo,isaga oo ka shiidaal qaadanaya Quraanka iyo Sunnaha Rasuulka sallallahu calayhi wasalam:

 
قال رسول الله صلى الله عليه وسلّم"تركت فيكم ما إن تمسكتم لن تضّلوا بعدي أبداً كتاب الله وسنتي"

Xadiiska: Rasuulka Alle nabadgelyo iyo naxariisi korkiisa ha  ahaate e,wuxu yidhi;waxa aan idiinka tegey shey haddaad qabsataan aydaan lumaynin waa kitaabka Alle iyo sunnahayga.

Alle ha innaga dhigo kuwo ku sugnaada xaqa oo dabbaqa,una gudbiya dadka oo dacwadda u guta sida ugu habboon ee loo baahan yahay,Aamiin Aamiin.