WAX KALAA KA SALAG LEH INA SAALAXOW NABAD

Durduradii iyo durbaanadii shirkii dib-u-hesiisiinta Soomaaliyeed waataa inoo horseeday in duhur dharaareed dowladdii dalka iyo dadka lagu aaminay la shir timaado guddi shan wasiir ka kooban ayaa loo xilsaaray in ay kasoo taliso qaab wadahadalada dhexmaridoona Soomaaliya iyo Soomaal iland. Soo jeedinta noocan ah ayaa cay qaawan ku garaad dadka reer Somaliland, waxayn toos u duraysaa jiritaanka, midnimada, xasiloonida, iyo qarannimada dalka; haddaan si taxadir iyo wada tashi ku dheehanyahay loo lafa gurinna wixii laga dheefsadaa waa dhib aan dib loogasoo waaqs an iyo Somaliland oo ku dambeysa sida ay maanta ku sugantahay koonfuri.

QAABKA WADA HADALKA SOOMALILAND IYO SOMALIA

Haba yaraatee waxaan suurtogal ahayn in waxa wada hadal loo furo maamulka uu gadhwadeen ka ka yahay wadaad Shariif ee daaha dabadiisa ka riixayso qowlaysatada Majeerteeniya. Xukuumad ku sheegta wadaad Shariif ummadda kooinfur ku dhaqan wakiil kama ah sabatoo ah kumay iman cod kalsooniyeed dadweyne; iyada iyo kuwii ka hoireeyeyba waa gacan-ku-rimis ay ku katamaan dawladaha Soomaaliya la deriska ihi. Jiritaanka xukuumadda wadaad Shiriif, kuwii ka horeeyey, iyo iyo tan hadda yagleelisteeda loo xusulduubayaaba waxay ka hor imanayaan curfi iyo dhaqanka dowladnimo sida ay qeexayaan heshiisyada Caalamiga ah ee dunidu wadaagto. Mar haddii jiritaanka xukuumadaha noocaas ihi gacanta ugu jiro dowlado shisheeye, HESHIISYA DA AY CID LA GALAAN waa bar kuma taal iyo been aan waxba ka jirin.

Sidaa aan kor ku soo xussay awgeed, mar haddaan maanta koonfur ka dhisnayn xukuumad laha ansheheedu gacanta ugu jiro dadka ay magacooda adeegsanayso, meesha marnaba ma taal in Xukuumadda Somaliland durbaano cusub garaacdo dadkana ku maaweeliso mala awaalkan laga odorsayo maqaaxiyaha iyo meelaha bushadu ku kulanto. Masiirka ummadda qaabka loo hagayo bulshado lagama raadiyo madaama ummadda maamulkii taladood dowlad ay leeyihiin ku aaminee n. Meeqaamka iyo miisaanka masiirka ummadda aad buu uga culusyahay masuuliyad shan wasiir loo xambaariyo. Xilka noocan oo kale ah marka laga howl geleyo, hoggaanka ummaddu isaga oo ka shidaal qadaanaya sooyaalka taariirkheed iyo ka siyaasadeed ee dalka, isaga oo qadirinaya mudnaanta koowaadna siina rabitaanka dadka kalsoonidood uu kursiga ku fadhiyo, waa in uu si karti iyo hufnaani ka muuqato usoo xulaa ciddii hawshan fulin lahayd. Innaga oo aan marnaba ku gefeyn xaqqa distooriga ah ee madaxweynaha, waxa iyana barbar taala oon sinaba indhaha lo oga lalin karin, dhegahana looga fureysan karin, in cidda xilka mugan leh loo igmanayaa marka xiligeeda la gaadho, in qaab dhismeedka hawshu noqondoona sidan hoos ku xussan:

Aasaasayaashii Ururkii Dhaqdhaqaaqa Wadaniga Soomaaliyeed;
Aasaasayaashii ururkii UFO;
Saraakiishii hoggaamineysey Halgankii hubeysnaa;
Garyaqaano aqoon dheeraada u leh qawaaniinta adduunka lagaga dhaqmo;
Siyaasiyiinta aan dafirin lidna ku ahayn jiritaanka iyo gooni isutaaga Somaliland
Xubin xul ah oo ka tirsan Gloayaasha Sharci Dejinta- Intii leh waayuo aragnimo taariikheed ama tu siyaasadeed isuna dheeli tiran oo gobolada dalka oo dhami ka mid yihiin;
Xubino kooban oo ka tirsan Golaha Xukuumadda oo Gobolada dalku ku dhanyihiin;
Aqoonyahanka Somaliland gudo iyo dibedba oo ka soo jeeda Gobolada dalka oo dhan;
Ciddii kale ee hawsha gacan ka geysan karta.


Shaxdaasi waa mid ka midho dhalin karta rabitaanka ummadda marka dhinac kasta laga eego, waana sday aniga ila tahay cidda keli ah ee wixii dhacay koonfur kala xisaabtami karta. Xukuumadda Md. Axmed Maxamed Maxamuud madaxweynaha ka yahay wadaadii burburka Somaliland ayey cagta saarta ka dib markii dabarkii iyo xakamihiiba laga furay ee loo xalaaleeyey in ay siday doonta masiirka ummadda u maamusho. Masuuliyad darradaana waxay sameeyey Golayaasha Sharci Dejinta markay ansixiyeen xeer aan xakame lahayn. Markaynu eegno maxsuulka ka soo baxay shirkii London maxay Somaliland faai'iiday? Imikana waxay xukuumadeenii u xadhko xidhantahay wadahalo ku qabsoomidoona dalka Turkiga, iyadoon weli la isweydiin qorsha lagaga qeyb geleyo.


Sua'aal keli ah ayaa maanta mudan in aynu is weydiino: Koonfurta Soomaaliya dowlad arrimaha iska keen xidhan lagala xaajooda ma ka jirta; ma soo muuqataa mustaqbalka dhow iyo kan dheer midba? Jawaabtu waa maya haddaan la is makeekiyeyn.

CAQLIYADDA SIYAASADA KOONFUREER

Sua'aal keli ah ayaa maanta mudan in aynu is weydiino: Koonfurta Soomaaliya dowlad arrimaha iska keen xidhan lagala xaajooda ma ka jirta; ma soo muuqataa mustaqbalka dhow iyo kan dheer midba? Jawaabtu waa maya haddaan la is makeekiyeyn.

Inta koonfuri ku indho adagtahay Somaliland waa Gobol Soomaaliya ka mid ah, waxba yaan la is ku daalin wada hadal aan macno lahayn. Hadaba inta koonfur xaalkeedu sidaa yahay, ma qumma ntahay in wakhti lagu lumiyo sheeka aan meel dheer gaadhayn.

Allah ha u naxriistee Madaxweyn marxuum Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaal oo u jawaabaya horb oodayaashii koonfureed sida Cali Mahdi Maxamed, Maxamed Abshir Haamaan, Maxamed Faarax Caydiid, Cabdillaahi Yuusuf ayaa yidhi:

"..Somaliland madaxbanaanideedu koonfur kuma xidhna, arrintana wax ka caydhiin ma jiraan oo waa noo dhamaatay, aniguna madaxweynihii labaad ee Jamhuuriyadda Somaliland ayaan ahay Madaxweyne hore ayaa iga horeeyey oo muddadiisi dhameystey..."

Jawaabaha noocaas ah ayey mudanyihiin dadka maanta koonfur madaxnimadeeda sheeganayaa
Qodobkan lixaad ee lagu tawxiidsanayow ee shirkii London lagaga dhawaaqay ma yahay mid bulshada caalamku xaq inoogu leedahay? Jawaabtu waa maya oo sharci inagu khasbi karaa habayaraate majiro maadaama ay madaxbannanida Somaliland ta koonfureed ka horeysey shan maalmood. Laga soo bilaabo 1989 imisa dal ayaa kala googo'ay? Qaaradan Afrika miyaanay kala go'in Suudaan iyo koonfurta Suudaa; miyaanay Eritrea iyo Itoobiya kala go'in?

Waxan ku soo gunaanadayaa xukuumadda Somaliland waxa la gudboon in baylahada baahsan ee dalka ka jirta ay awoodedda isugu geyso. Waxa dhacday markii taariikhda Somaliland in muddo xileedii Golayaasha Deegaanadu dhammaatay iyadoon laga hawl gelin sidii mudo kordhin loo sama yn lahaa inta doorashadoodu qabsoomayso. Waxa kaloo dalkii jaha wareergelisey urur siyaasad eedyadii cusbaa iyo Guddidii Diiwaangelineysey oo hadba dhan isula dullaamaya dalkiina ka dhex abuuray fowdo aan loo baahnayn. Masuuliyadda koowaad ee xukuumaddu waa nabadgelyada da lka tiina waa taa faraha ka baxday ee dowlad ku sheegta wadaad shariif ka dhexs samaysatay maamulo dalka colaad ka huriya. Koonfuriu hadday doorbiday in ay qori dable ina qabadsiiso oo garaadkoodii sidaa noqday, maxaa inagu ajburaya in aynu inagu u gacan haadino.

Waxa muuqata in dowladdii dalka lagu aaminay cid kale shookaanta u hayso, haddaan runta la isu sheegina maalin kale ayaa laga sheekay. Xukuumadda maarayn kariu weydey musuqa ku hab saday deeqdii danyarta loogu yaboohay, miyeynu ka sugaynaa in ay wax ummadda yididiilo geli ya keento?

Sheekoba mid kaley keentaa waxa la yidhi beri hore ayaa niman guri deganaa nin marti ihi u soo howdey. Markii ay seexdeen ayaa ninkii martida ahaa habeenka khuuro kala go'in waayey. Nin g ami' waayey ayaa ninkii toosiyey markaasi ku yidhi: "Baba jiib nown taani- oo macneheedu yah ay Oday hurdo kale keen." Sidoo kale xukuumadda Somaliland xaalkeedu waa baaba jiib nowm tani !!