Wasiirka Madaxtooyadda Somaliland mudane  Xirsi Cali Xa aji Xasan ,ayaa ka hadlay socdaaladii uu ku tagay dalalka Turkiga iyo Faransiisk

Hargeysa (TNN):-Wasiirka Madaxtooyadda Somaliland, mudane Xirsi Cali Xaaji Xasan ,ayaa bog giisa lagu magacaabo guusha.com,kaga hadlay  socdaaladii uu ku tagay dalalka Turkiga iyo Fara nsiiska ,waxaanu u dhignaa:

“Salaan qiimo badan kadib, waxaan halkan idinkula wadaagayaa xog-waran ku aadan safaradii aan ku tegnay dalalka Turkey/France, iyo nuxurkii ay xambaarsanayeen.
Labadan safar oo ku soo dhamaaday guulo hor leh iyo bushaarooyin mustaqablka dhaw iyo fog-ba iskugu jira, aan xog guud mar ah idinka siiyo habsami u socodkii safaradan:

Safarkii Turkey-ga
Safarka Turkey ee wada-hadalada waxaa hogaaminayey wasiirka Arrimaha Dibeda waxaan ka qayb qaatay gudi ka koobnayd 7 xubnood oo kala ahaa:-
1) Wasiirka Arrimaha Dibeda Maxamed Biixi Yoonis
2) Wasiirka Shaqada & arimaha bulshada Maxamuud Axmed Barre “Garaad
3) Wasiirka Madaxtooyada Xirsi Cali X. Xassan
3) Wasiirka X.Xoolaha Dr Cabdi aw Dahir
4) G. Ku xigeenka G.wakiilada Baashe
5) Xil. Siciid
6) Xil Kijaandhe

Runtii waxay ahaayeen dhamaan rag wada akhyaar ah oo isku duuban, isku kalsoon isla markaana isku ah qof keliya ah oo hawsha meel uga soo wada jeeda, waxay ahaayeen rag qiimo badan mabda’a Qadiyada Somalialnd ay ka go’antahay shaqadana diyaar u ah. (Committed, Organized and well prepared team)

Qolada naga soo horjeeday waxay ahaayeen rag aad u werwer iyo walaac xaga shaqadoodii ahi uu qaar badan ka muuqdo, rag aan kalsoonida dhexdoodu fiicnayn, taladooduna ay telephone kaga xidhantahay oo go’aankoodana waydimo badani ku jirto. (Aan isku kalsoonayn)

Qodobada laga wad hadlayeyna waxay ahaayeen qolo-waliba wixii ay dan moodaysay ayay miiska soo dhigtay, dood, muran marar badan oo lagu kala gurtay oo dib loo balamay ama gudi farsamo loo saarayna tiraba illaa sadex jeer way dhacday. Iskusoo duub oo maxsuul wuxuu noqday qodobadii saxaafada lagusoo bandhigay ee aad hore u aragteen, kuwaasoo runtii guul u ahaa Qaranka Somaliland. (Xaga hoose ka akhri qodobadii kasoo baxay shirka oo si faahfaahsan.)

Safarkii dalka France
Safarkan wuxuu ahaa guul taariikhiya oo qarankeena usoo hoyatay, sidaad arkayseen waxaa madaxweyanaha lasiiyey maamuus iyo milgaha dawladnimo oo runtii ah macnawiyaad aad u sareeya oo aanay lacagtu goyn. Waa saaxiib cusub oo usoo kordhay Somaliland, weliba maaha saaxiib miskiina ee waa saaxiib xoog badan oo kamida wadamada waaweyna ee awoodaha dunida ku loolama, ma aha markii ugu horaysay ee dawladeenu timaado France Laakiin waa markii ugu horaysay ee milgahan iyo maamuuskan oo kale laynagu casuumo. Waxaanu aragnay:
1) Wasiirka khaarajiga
2) Golaha Sanadka
3) Xafiiska Horumarinta FDA
4) Hay’adaha qaabilsan Budhcadbadeeda
5) Shirkado maalgashi
Waxay muhiimadu ahayd in dawladan uu ina dhexmaro xidhiidh/iskaashi dhinacyada siyaasada, horumarka, nabadgelyada iyo waxbarashada iyo dhaqanka, waxaana dhamaan masuuliyiintii aanu la kulanay ka muuqday niyad sami iyo soo dhawayn, waxaan rajaynayaa in xidhiidhkani hirgalo oo uu horuumaro.
Dhamaan bulshada qurba-jooga degan dalka France iyo inta kale ee saxaafada igala socota-ba waxaan usoo jeedinayaa in qof kastaaba uu halka uu joogo uu ka noqdo safiir oo uu metallo qarankeena, masuuliyad-na iska saaro qadiyadeena, geed dheer iyo mid gaaban-na uu u fuulo raadinta iyo ka midho dhalinta himilada bulshadeena oo ah sidii aynu beesha caalamka uga heli lahayn ictiraaf buuxa iyo dawladnimo la aqoonsanyahay.
Walaalyaal arintaasi waxay u baahantahay dedaal badan isku duubni iyo qof kastaa inuu ka qayqaato una guntado, arintu maaha in dawladaa qaabilsan ee iska seexda, dawlada masuuliyadii waynayd ayaa saaran qofkastana masuuliyad gaar ah iyo waajibaad ayaa ka saaran dalkiisa iyo dadkiisa.

Hadaba si aad arintaa uga midho dhalisaan waxaa loo baahanyahay in aad leedihiin dareenkii iyo doonistii bulsho, waxaa loo baahanyahay in qof kastaa dalka uu jooga barto wixii aqoon ah ee u sahlaya in uu naftiisa iyo dalkiisaba wax ugu qabto, sidoo kale waxaa loo baahanyahay in qofku uu fahmo, derso dhexgal (integration) uu ku sameeyo dalka iyo bulshada uu la noolyahay, waayo hadii aydaan baranin/fahmin dalka/bulshada aad ku nooshahay dee waxba anakana noo tarimaysid adiguna waxba taransan maysid. Macnuhu maaha in aad diintiina iyo dhaqan kiina ka tagtaan ama aad gaalowdaan ee waa dadka aad la joogto baro si aad wax uga dheeftid ama dhibtooda uga badbaadid.

Ugu danbayn dalkii horumar balaadhan ayaa ka socda oo dawlada iyo dadwaynuhuba ay wadaan oo ay ugu horeeyaan wadooyinku markaa qof kastaa waxaa daruuri ah in ka qayb qaato waddada Ceerigaabo ayaa ugu muhiimsan balse waddadii aad soo gaadho ama kuugu fududaata ka qayb qaado dalkuna waa isku mid, wixii illaah hortii aad u baxsataana waa isku mid.

Ugu dambayn waxaan idin leeyahay; Dalkaagana ha gabbin khayrkana ha ka Gaabin.

WAR-MURTIYEEDKA II 19 JANAAYO, 2014

Qoraalka geeddi-socodka wadahadallada siyaasadeedee u dhexeeya Dowladda Somaliland iyo Dowladda Federaalka ee Soomaaliya ee ku saabsan xiriirkamustaqbalkooda.

Iyadoo latixraacayo qaab-dhismeedka heshiisyadiihorey loogu gaadhay Chevening House, Dubai, Ankara iyo IstanbuI I, ergada Dowladda FederaalkaSoomaaliya iyo ergada Dowladda Soomaalilandwaxay ku kulmeen Istanbul 16-19 Janaayo, 2014,iyagoo taaggero ka helayey Dowladda Turkiga.

I. HANNAANKA GEEDDI SOCODKA WADAHADALADA
Qaab-hawleedka Guud
1. ?Kani waa geeddi-socod wadahadal oo udhexeeya Dawlada Somaliland iyo DawladaFederaalka ee Soomaaliya si ay heshiis ugagaadhaan xidhiidhkooda mustaqbal.
2. ?Waxaa dhinacyada ka go’an in ay ku siiwadaan wadahadalladooda jawi niyad wanaagiyo is xurmeyn.
3. ?Wadahadalka waxaa xudun u ah sidii looxalin lahaa arrinta xidhiidhka mustaqbalka eelabada dhinac
4. ?Labada dhinac waxay isla go’aansadeen in sinabadgalyo ah ay ku xaliyaan dhamaandhibaatooyinka iyo is-afgaranwaaga u dhaxeynkara wadahadalka.
5.Labada dhinac waxay ku heshiiyeen inaydhowraan go’aammada Hab Dhaqanka iyoMabaadii’da Bayaanka.

6. ?Dhinacyadu waxay ku heshiiyeen in ay ugashaqeeyaan si dadaal iyo is aaminaad lehxaqiijiinta hirgelinta heshiisyada la gaadho
7. Dhinacyadu waxay aqoonsanyihiin kaalintamuhiimka ah ee ay dowladda Turkigu kaqaadanayso socodsiinta wadahadallada.

II. Ajendaha iyo Nuxurka Wadahadalada
1. Bartilmaameedka ajenduhu wuxuunoqondoonaa qaabka xidhiidhka mustaqbal eelabada dhinac.
2. ?Waxay dhinacyadu ku heshiiyeen in ay kawada hadlaan arrimaha kale ee muhiimka iyolagama maarmaanka u ah labada dhinacbamarkii loo baahdo.
3. Waxay dhinacyadu ku heshiiyeen in ajendahaay diyaariyaan kulan walba wadahadalada kahor.
4. ?Waxay dhinacyadu dib u eegi doonaan heerkahirgelinta arrimihii horay looga wada hadlayama lagu heshiiyay.
5. ?Waxay dhinacyadu ku heshiiyeen in ay isasiiyaaan warbixinta horumarka laga gaadhayhirgalinta heshiisyadii hore marka uubilaabmayao kulan walba oo wadahadal ah.

III. Go’aan Gaadhista Wada hadalada
1. Dhinacyada waxay ku gaadhayaan go’aanadaisla ogolaansho dhex marta dhinacayda Wadaxaajoodka.
2. Dhinacyada wadaxaajoodka waxaa hagayatalooyinka iyo go’aanada ay ka helaanMadaxdooda.
3. Meeshii looga baahdo talo dheeraad ah iyogacansiin farsamo, dhinacyada waxay si wadajirah ugu gudbinaayaan go’aanadooda arintaas laxidhiidh gogol fidiyaha wadaxaajoodka.
4. Waxay labada dhinac ee wadaxaajoonaya iyocidii kale ee la xidhiidhta, waxay kulan ugayeedhi karaan madaxda sare, hadii loo baahdoama ay timaado arin laysku mari waayo.
5. Waxaa la sameyn doonaa xoghayn wadajir ahoo xaruntooda tahay Dalka Turkiga, shaqadoodawaxay noqon doontaa sida soo socota:
?A) Xaqiijinta in wadahadalada si habsami ah looagaasimo.
?B) Diyaarinta taakuleynta, maamulka iyokeydka diiwaan howleedka si ay u taageeraangeedi socodka.
?C) Taageerida hirgalinta, go’aamada geedi-socodka ee ay gaadheen dhinacyada wadaxaajoodka.
IV. Taxanaha Wada hadalada la Tixgelinayo
1. Waxay dhinacyadu isku waafaqayaanqaabdhismeedka geeddisocodka wadahadallada,bayaanka mabaadii’da, Xeer-nidaamiye,sameynta xoghayn saldhigeedu yahay DalkaTurkiga, fududeynta doorka dowladahacaalamka ee laysla garto, iyo waxyaabo cayimanoo laysla kaashan karo markii loo baahdo.
2. Qaabdhismeedka geeddisocodku wuxuudiyaarinayaa jadwal rasmi ah oo ay ku kulmaandhinacyada wadaxaajoodka oo ah 90 maalmood.

3. Hoggaanka labada qaybood eewadaxaajoodka ayaa wada xidhiidhi doona amaku qabsan doona kulamo muddo lix toddobaadgudahooda si dabagal loogu sameeyo howlahaiyo in la dajiyo ajendaha laga wadahadlaayo.

4. Inta u dhexeysa wadahadallada iyo wareeggaxiga, waxay dhinacyadu isku waafaqayaan qaab-howleed bilow ah, doorka iyo inta ay kakoobantahay fududeynta caalamiga ah eegeeddisocodka.
5. ?Ka hor, wareeg -walba oo wadaxaajood ah,waxay dhinacyadu diyaarinayaan si hordhac ahbayaan qabyo-qoraal ah natiijada laga filayo.

V. Ka Qaybgalka Wada hadalada
1. Wadahadalladu waxay u dhexeeyaanDowladda Somaliland iyo Dowladda FederaalkaSoomaaliya, oo ay matalayaan kooxahoodawadaxaajoodka ay u xil saarteen
2. Iyagoo ka mahad naqaya kaalintaudubdhexaadka ah ee uu Turkigu ka qaatayfududaynta wareegyadii hore ee wadahadalka,oo aqoonsanaya taageerada laga helaysaaxiibada caalamiga ah, waxay Dhinacyadugo’aansan doonaan heerka taageerada ladoonayo in la sii wado ee ay u baahan yihiin sihoray loogu wado geeddisocodka.
3. Waxay dhinacyadu ka raadin karaan siwadajir ah taageero Khabiiro farsamo, hay’adodhexdhexaad ah oo aan eex lahayn si ay usameeyaan talo bixin arrimaha sharciga.
VI. Hirgelinta G’aamada Wada hadalada
1. Labada dhinaca waxay ku heshiiyeen indhinacyada wadaxaajoodka ay yihiinmasuuliyadda ay tooska u khuseyso fulinta waxakasta oo is-afgarad ah oo la gaadho.
2. Ka qeybgalka geedi socodka fulinta arimahalagu heshiiyay waxay ku koobnaaneysaadhinacyada wadahadaladu u socdaan.
3. Dhinacyadu waxay qaadanayaan go’aano laguhubinaayo inay ku fuliyaan waxkasta laguheshiiyo waqti ku haboon gudihiisa si midhadhal ah.
4. ?Si loo xaqiijiyo fulin buuxda ee heshiisyada, dhinacyada waxay ka wada shaqeynayaanqorsho hirgalineed, oo ay kamid yihiinbartilmaameedyo iyo kor eegid laysla garto ee laxidhiidha heshiisyada la gaadhay. Horumarka laga gaadho qorshayaashaan waxaa isha kuhaynaaya Dowladda Turkiga.

Xeer-nidaamiyaha Wada hadalada

Waxay dhinacyadu ku heshiiyeen
1. ?In shirarka lagu furo aayado Qur’aankakariimka ah.
2. In laga fogaado hadallada iyo dhaqankaxumaanta hurinaya kuwaas oo carqaladeynayahorumarka wadahadalka, lagana fogaado in lasameeyo hadallo baahsan oo wax u dhimaya amaxagaldaacinaya qasadka wadaxaajoodka.

3. ?Ka hor inta aan shirka la qabanin in siwadajir ah loo baahiyo hadalada ku saabsanwadaxaajoodka .

4. ?In la diyaariyo ajendaha ka hor kulan kasta, layslana qaato ajendaha inta aan wadahadalkubilaabmin.

5. In lagu qabto wadahadallada jawi is tixgeliniyo isfaham ah.

6. ?In la xurmeeyo lana dhowro sirta geedi-socodka iyo xog-isdhaafsiga labada dhinac,iyadoo doodaha wada hadalada ay tahay in ay udhowraan labada dhinac sirtooda sida ugu adag,dhammaan ka qaybgalayaasha iyo saaxiibkamartigelinaya.


Bayaanka Mabaadii’da
Waxay labada dhinacba ku heshiiyeen mabaadii’dasoo socota:
1. Waxay Dhinacyadu raadin doonaanwadahadal lagu gaadho natiijo la iskuwaafaqsanyahay waxayna ansixiyeenwaxyaabihii ku jiray heshiisyadii hore kuwaas oodan ah labada dhinacba.
2. ?Waxay dhinacyadu galayaan wadahadaliyagoo ay si adag uga go’an tahay in ay xalliyaanarimahooda una helaan natiijo ay wada aqbalikaraan.
3. ?Waxay dhinacyadu ku heshiiyeen in ayraacaan XEER-nidaamiyha iyo heshiisyada kale ay gaadheen.
4. Waxay dhinacyadu si buuxda u fududayndoonaan oo ay wadajir u qeexi doonaan meelo ayiska kaashan karaan oo xaqiijinaya baahidarasmiga ah ee labada dhinac
5. ?Waxay dhinacyadu samaynayaan go’aan dhabah in la xalliyo farqiga iyadoo loo marayohannaan nabadgelyo iyo wadahadal oo keliya.
6. ?Labada dhinac oo ay la socdaan DowladaTurkiga waxay ku heshiiyeen in beeshaCaalamaka la siiyo warbixin joogta ah,

7. Iyadoo la tixraacaayo war murtiyeedkiiIstanbul I ee 7-9 Luulyo 2013, ayaa labadadhinac isku raaceen in la sameeyo guddigaMasuul ka noqonaysa dhqdhaqaaqa hawadamuddo 45 casho gudaheeda,

8. ?Sidoo kale labada dhinac waxay isku afgarteenin la sameeyo guddi farsamo oo ku meel gaadhah oo ka kooban 4 xubnood oo min labo xubnooddhinac kasta, Guddigan farsamo wuxuudiyaarinayaa habka shaqada (TOR) ee guddiga,wuxuu hoos tegayaaa wasiiradda arimahanukhuseysaan
9. Waxaa dareemeynaa xanuunkii dadkaSoomaaliyeed uu u geystay maamulkii Militarigaee Soomaaliya intii ka horeysay 1991. Waxaanucanbaareyneynaa dhamaan Cadaawadii loolaayey (atrocities) uu u geystay maamulkaasdadka Soomaaliyeed, gaar ahaana shacabka kunool Somaliland.

Timacade News Desk
Hargeysa,Somaliland