Wasiirka Khaarajiga Oo Beeniyey War Sheegayey In Madaxwayne Siilaanyo Iyo Faroole Ay Ku Kulmi Doonaan Dhawaan Dalka Maraykanka

Dr. Maxamed C/laahi waxa uu sidaas ku sheegay mar uu shalay .... ...... ......

Hargeysa (TNN)-Wasiirka Arimaha Dibada Somaliland Dr. Maxamed C/laahi Cumar ayaa beeniyey warar sheegaya in dhawaan madaxwayne Axmed Siilaanyo iyo madaxwaynaha maamul goboleedka Puntland C/raxmaan Faroole ay ku kulmi doonaan dalka maraykanka, waxaanu ka dhawaajiyey in arintaas ay tahay waxba kama jiraan.

Dr. Maxamed C/laahi waxa kale oo uu tafaasiil ka bixiyey doorka Somaliland ay ka ciyaari karto daminta colaadaha ka aloosan Somalia, waxaanu sheegay in Somaliland ay talaabo wax ku ool ah ka ciyaari  doo nto marka uu Sheekh Shariif joojiyo sheegashada uu Somaliland sheegto, taas oo uu wadamada  caala mka ugu sheego in Somaliland ay tahay qayb ka mid ah Somalia oo isaga hoostagta, waxaanu tibaaxay in ay taasi caalamku ka wada dharagsan yihiin isla markaana ay tahay riyo uu ku jiro Sheekh Shariif oo isaga u gaar ah.

Wasiirka khaarajiga Somaliland Dr. Maxamed C/laahi Cumar waxa kale oo ka hadlay waxa ka hortaagan inay Somaliland beesha caalamka ka mid noqoto oo ay ictiraaf ka hesho beesha caalamka, waxaanu tilmaamay inay taas sababteeda leeyihiin wadamo ka tirsan qaarada Afriko oo iyagu ka cabsi qaba in wadamo cusubi ku soo biiraan qaarada.

Wasiirka amuuraha dibada Somaliland Dr. Maxamed C/laahi waxa uu sidaas ku sheegay mar uu shalay waraysi khaas ah wariye Haatuf ka tirsan ku siiyey Hutel Maansoor ee magaalada Hargeysa, waxaanu xogwarankaas kaga hadlay arimo badan oo ay ka mid yihiin safarkiisii uu todobaadkan kaga yimid dalka Ethiopia iyo waxbaabihii ay ka wada hadleen madaxda dalkaas, isla markaana waxa kale oo uu ka  hadl ay ciidamada la sheegay in maamul goboleedka Puntland uu soo dhoobay xadka magaalada Buuhoodle, waxaanu ugu baaqay maamulkaas in ay ka shaqeeyaan daganaanshaha mandaqada, ugu horayna  isa ga oo wasiirku ka hadlaya xalka Somalia sida uu ku jiro, waxa uu yidhi

“Sida aan hore-ba u sheegay in shacbiga Somalia dhibaatadaa ka baxaan waa mid aanu soo  dhawayna yno xukuumad ahaa iyo shacbi ahaanba, laakiin waxa xaqiiq ah inta Sheekh Shariif sheeganayo  Som aliland oo aanay waxba iskaga jirin, wax faro galin ah Somaliland ku samayn mayso arimaha gudaha Somalia, taas macnaheedu maaha shacbiga Koonfurta waxba uma qabanayno, maxaa yeelay  Somalila nd waxa hada ku sugan dad 200,000 qof ka badan oo oo qaxooti ah oo ka soo baro-kacay dagaalada ka socda Somalia, runtiina shacbi ahaan iyo xukuumada ahaanba aad ayeynu u soo dhawaynaynaa  walaal ahayga Somaliya, hase yeeshee waxa wanaagsanaan lahayd Somalia in ay ogolaadaan horumarka iyo qaraarka Siyaasadeed ee shacbiga Somaliland gaadheen, markaa waxaan kula talinayaa in ay Somalia ogolaadaan go’aanka muqadaska ah ee ay umadani gaadhay, hadii ay Somalia ogolaato inay Somaliland aqoonsato waxa dhici lahayd in aynu safka hore ka galno arimaha lagu joojinayo dhibaatooyinkaas, sababta oo ah beesha caalamka waynu uga dhawnahay”.

Dr. Maxamed C/laahi Cumar mar uu ka hadlayey safarikiisii uu todobaadkan gudihiisa kaga yimid  caas imada Ethiopia ee Adis abab iyo waxyaabihii ay ka wada hadleen madaxda dalkaas, waxa uu yidhi  “Safa rkaygii aan ku tagay dalka aynu jaarka nahay ee Ethiopia, wuxuu la xidhiidhayey sii amba qaadka iyo heshiisyadii hore uga dhaxeeyey labada ale e Somaliland iyo Ethiopia, sida laga warqabo waxa labada wadan ka dhaxeeya heshiisyo saamayn ku leh xaga nabad galyada, xaga dhaqaalaha iyo xaga  siyaasa daba, waxaanay xukuumada cusub ee uu hogaaminayo madaxwayne Axmed Maxamed  Maxamuud  Siil aanyo markii ay talada dalka ku guulaysatayba dardar galisay oo ay dhaqaajisay heshiisyadaa labada dalka ka dhaxeeya sidii uu u noqon lahaa mid munaafacaad u leh bulshada labada wadan ee Somaliland iyo Ethiopia, waxa qodobadaas mihiimka ah ka mid ah ee aanu ka wada hadalnay madaxdaas sidii loo dardar galin lahaa xidhiidhka dhinaca nabad galyada iyo ka dhinaca siyaasada ee labada dal ka  dhax eeya” isaga oo hadalkiisa sii watana waxa uu yidhi “Sidaan hore-ba u sheegay arimahaas aanu kala hadalnay madaxda dalka Ethiopia ee aanu la kulanay oo runtii aad noo soo dhaweeyey waxa kale oo ka mid ah arimaha xaga dhaqaalaha iyo maalgashigaba, waxa jiray wada-hadalo hore labada ugu  dhaxee yey oo ku saabsan isticmaalka Dekada magaalada Berbera, sida aynu wada ognahay Dekada Berbera waa dekad wayn oo aanay ummada reer Somaliland sidii loo baahnaa uga wada munafacaadsan, arima ha hortaagan dekaduna waxa ka mid ah Maalgalin la’aan oo qalabkii ay u baahnayd ayaanay wada  ha ysan, Insha Allah marka aynu helno qalab ku filan dekada waxa dhacaysa in sida maanta loo isticmaalo in si ka wayn looga munafacaadsan doono. Hadii aan u soo noqdo wadahadaladaas dawlada Ethiopia waxa ay aad u danaynaysaa oo rabtaa in ay isticmaasho dekada Berbera, taasna Somaliland dan wayn ayaa ugu jirta haday noqon lahayd xaga dhaqaalaha iyo xagwalba. Ethiopia waa dal balaadhan oo 80 Malyan oo qof gaadhaya, waxa ay u baahan yihiin in ay isticmaalaan dekaddo badan oo laba iyo  sade xba iyo afarba gaadhaya, waxaanay dawlada Ethiopia leedahay qorshe dheer oo Itiraatiiji ahaan aad u dheer oo ay ku rabto in ay dhaqaalaheeda iyo horumarkeeda kor ugu qaado tobonka sano ee soo socda, markaa hadii ay dhacdo in Ethiopia ay isticmaasha dekada Berbera waxay shacbiga reer Somaliland u noqonaysaa il dhaqaale oo xoogwayn oo dalkan ka maqnayd oo ku soo kordhaysa”

S: Dawlada Ethiopia ma kala hadasheen sidii ay Somaliland uga caawin lahayd qalabkaas aad sheegtay in dekada Berbera ay u baahan tahay?

J: Sida runta ah Ethiopia waa dal aynu jaar nahay oo dano badani inaga dhaxeeyaan, hadana aad ayey ugu adag tahay in ay arimahaas wax inagala qabato, baahiyaha ka jira dekada Berbera waa masuulid saaran dawlada Somaliland, waxaananu dawlad ahaan aad ugu hawlanahay oo aanu ka shaqaynaynaa sidii aanu u heli lahayn maalgashi shisheeye oo dekadeena ka dhigta mid casri ah oo la mid ah dekadaha wadamada horumaray.

S: Maxaad tafaasiil naga siin kartaa booqashada la sheegay in Madaxwayne Axmed Siilaanyo dhawaan ku tagi doono dalka Shiinaha, taas oo warar aan lagu kalsoonayn ay sheegeen xukuumada Bijiin in ay diyaarinayso roog cas oo ay ku soo dhawayso madaxwaynaha Somaliland Axmed Siilaanyo?

J: Xukuumad ahaan waxa naga go’an in aanu bulshada caalamka iyo wadamada horumarayba in aanu la yeelano xidhiidh ganacsi iyo mid maalgashiba. Dawlada China waxa ay ka mid tahay wadamada aanu aadka u danaynayno in aanu ka helno maalgashi, waxa marag ma doon ah oo aynu ka wada warqabnaa in dalkeenu uu u baahan yahay maalgashi dibadeed, dekaddo ayeynu u baahan nahay oo Madaaro ayeynu u baahanahay iyo adeegyo kale oo dalkeenu u baahan yahay oo waawayn ayaa jira, arimahaas ku hali mayno mucaawimada ay wadamada caalamku ay bixiyaan mana kafayn karto mucaawimadaas baahiyaheena, dalkeena Somaliland waxa uu u baahan yahay maalgashi wayn oo xoog ah, China-na waxa ay ka mid tahay wadamada waawayn ee maalgashiyada waawayn caalamka ka sameeya. Xukuumad ahaan waxaanu jecel nahay aadna aanu u danaynaynaa in aanu wada hadalo la samayno xukuumada China, marka wakhtigeeda la gaadhana madaxda labada wadana way kulmi doonaan.

S: Maxaa ka jira wararka sheegay in dhawaan madaxwayne Axmed Siilaanyo iyo madaxwaynaha maamul goboleedka Puntland in ay dalka Maraykanka ku kulmi doonaan?

J: Haba yaraatee Wax wada hadal ah oo dalka maraykanka ku dhexmaraya madaxwaynaha Somaliland Axmed Siilaanyo iyo C/raxmaan Faroole ma jiraan. Dawlada Maraykanku waxa ay ka mid tahay wadamada Somaliland ka taageera dhinaca fidinta dhinaca dimuqraadiyada, gargaaar dhinaca binu-aadam-nimada ahna Somaliland siiya, runtiina waxa aanu hada dawlada Maraykanka ka filaynaa taageero wayn inay ka gaystaan dhinaca arimaha horumarka, marka wakhtigeeda la gaadhana waxay madaxda Somaliland ku talo jiraan in madaxda ugu saraysa Maraykanka in si fool ka fool ah ay arimaha Somaliland ugala hadlaan.

S: Maadaama oo aad tahay wasiirkii khaarajiga Somaliland wakhtigan, isla markaana aad inbadan ka ogtahay siyaasada arimaha dibada Somaliland, maxaad ku tilmaami lahayd ilaa hada Somaliland waxa ka hortaagan inay beesha caalamka ka mid noqoto?

J: Marka hore waxa aan jeclahay in aan shacbiga Somaliland u cadeeyo in qadiyada ictiraaf doonka Somaliland ay maanta marayso meel aad u saraysa runtiina rajo wayn laga qabo in aynu beesha caalamka ka mid noqono, doorashooyinkii wanaagsanaa ee dalkan ka hirgalay iyo nidaamka qaranimo ee dhamayska tiran ee Somaliland ka hirgalay intuba waxay keentay in mawqifkii ay aduunyadu Somaliland ka taagnayd markii hore in uu isbadalo, siyaasadihii ay beesha caalamku markii hore ay ka lahaayeen Somalia wixii la isku odhan jirayna hada waxay u kala qaybsameen Somaliland iyo Somalia, talaabadaasi waa mid sii dhiiri-galinaysa sidii Somaliland ay uga mid noqon lahayd beesha caalamka. Dhawaan waxa afti laga qaadi doonaa shacbiga ku dhaqan koonfurta Suudaan, hadii ay dhacdo in ay doortaan gooni-isku taag arintaasi waxa ay wax wayn ka tari doontaa aqoonsiga Somaliland. Hadaan u soo noqdo su’aashaada waxa jira wadamo badan oo Afrika ka mid ah oo cabsi wayn ka qaba in wadamo cusub ku soo biiraan qaarada, runtii taasina waa caqabad wayn oo inaga hortaagan inaynu beesha caalamka ka mid noqono, laakiin waxa aynu si wayn uga dhursugaynaa qadiyada koonfurta Suudaan oo hadii ay go’aan waji gabax ku noqon doonta wadamada Africa ee qadiyadeena hortaagan.
Waxa dhici doonta Insha Allah mar aan fogayn oo beesha caalamku ay Somaliland ku soo hiran doonto, odhana doonaan waa dal wax lala qabsan karo, ma foga wakhtigaasi.

S: Maxaad kala socotaan xukuumada ahaan shirka la sheegay in uu Djibouti uga socda shaqsiyaad reer Somaliland oo aan ogolayn gooni isku taaga wadankan iyo siyaasiyiin reer Puntland ah?

J: Djibouti waxa la sheegay in uu shir uga socdo shaqsiyaad danaynaya wax ka qabashada mushkilada Somalia, shirkaasina waa mid lagaga hadlayo arimaha cakiran ee Somalia, sida runta ah xukuumad ahaan aad ayaanu u soo dhawaynaynaa cidii danaynaysa wixii dhibaatada lagaga saari karo shacbiga ku dhibaataysan Somalia, mushkiladaha dalkeena mar mar ka dhaca waxa ay marka hore ka soo abuurmaan Somalia, in dadkaa ku dhibaataysan koonfurtana in wax loo qabto kama soo horjeedo, mida kale shirkaas ka socda Djibouti maaha mid ay Somaliland ka qayb gashay, sida runta ahna waxa aan aad ugu mahad naqayaa ururada wadaniga ah oo iyagu mar walba ka hadla khatar kasta oo Somaliland ku soo fool leh, runtiina waxa naga dhaxeeya wada shaqayn wayn ururadaa wadaniga ah, xukuumada ahaana wixii lagaga wada hadlay shirkaas uma arko wax Somaliland khuseeya, go’aanada laga soo saarayna waxa inoo yaal oo ina khuseeya maaha, waxaanan u soo jeedinayaa dadka shirkaas ka qayb galay in ay arintooda ku koobaan Somalia, sababta oo ah meeshii bugta ayaa u baahan in la daweeyo, Somaliland waxa ay ku hawlan tahay iyadu sidii horumarka ay samaysay ay u sii balaadhin lahayd ee ay bulshada caalamka wax ula qabsan lahayd.
 

S: Sideed u aragtaa ciidamada labada kun ku dhaw ee ay qaramada midoobay isku raaceen in Somalia loo diro, wax saamayn ah ma kula tahay in Somaliland ay ku yeelanayaan ciidamadaasi?
 

J: Marka hore ciidamada jimciyada quruumaha ka dhaxaysaa ay ansixisay waxa ay waafaqsan yihiin shuruucda caalamiga ah, sida aynu wada ognahay Somalia waxa saaran cunaqabatayn dhinaca hubka ah, ciidamadaasina waa kuwo waafaqsan shuruucda qaramada midoobay, waxaanay ku saleeyeen baahi ay u gudbiyeen ururka midawga Africa, inta badana ciidamada la keenayaa waa ciidamo nabada ilaaliya, laakiin waxa ay ila tahay mushkilada Somalia in loo daayo Somalida dhexdooda taas ayaan u arkaa in xalka Somalia uu ku jiro, sida runta ahna dhibaatada Somalia maaha arin awood iyo milatari wax lagaga qaban karo waa arin u baahan in ay iskaga yimaadaan dadka ku dhaqan Somalia sida masuuliyiinta, siyaasiyiinta, culimo awdiinka, dhalinyarada iyo bulshada qaybaheeda kala duwan, waxaanu u aragtaa xalka ugu wanaagsan ee dhibaatada Somalia wax lagaga qaban karaa in uu kaa yahay.
 

S: Maxaad kala socotaa ciidamada la sheegay in maamul goboleedka Puntland ay soo dhoobeen magaalada Buuhoodle?
 

J: Somaliland waa dal nabad galyo ah, dimuqraadi ah oo arimihiisana ku fushada sifo sharciga waafaqsan, hadiise ay jirto dhaqdhaqaaqyo milatari oo ka dhan ah Somaliland, qaran ahaan waannu ka tashanaynaa waxaanu u mari doonaan dariiqa ugu haboon ee loo marayo arintaas. Gobolka Puntland-na waxa aanu ugu baaqaynaa in ay ilaaliyaa xasiloonida gobolka. Published: 2010-12-29


Source: Haatuf