Wasiirka Arrimaha Dibadda oo ka hadlay Baasboorka,Haamaha Shidaalka iyo xeryo qaxooti oo dalka laga furo

Hargeysa(TNN)- Wasiirka Arrimaha Dibedda Somaliland, Dr, Maxamed Cabdillahi Cumar ayaa sheegay in dhowaan la bilaabi doono isticmaalka sanduuq dhaqaale ay wada maamulayaan Somaliland iyo Ingiriiska, isla markaana wadaan sidii ganacsatada Somaliland u geyn lahaayen suuqyadaItoobiya badeecooyinka looga baahan yahay.

Wasiirka Arrimaha Dibedda Somaliland ayaa cadeeyey in aanay Somaliland u baahnayn wada hadal sidii labada Sudan oo kale ah inay la gasho Somaliya, isla markaana aanay jirin xukuumad shacabku soo doortay oo Somaliya ka jirta oo lala hadli karo.

Wargeyska Madaxa banaan ee OGAAL oo ka soo baxa Magaalada Hargeysa ayaa cadadkisii Maanta far waaweyn oo uu bogiisa hore ku daabacay ku soo bandhigay Wareysi uu Siiyay wasiirka Khaarijigu oo uu kaga hadlay arrimo badan oo ay ku jiraan nooca baasaboorka ay Xujaajta reer Somaliland ay ugu dhoofi doonaan gudashada waajibaadka Xajka, isla markaana wada hadal kala yeelan doonaan xukuumada Sacu udiga iyo hay’adaha ay khusayso, waxaanu u dhacay sidan:

S: Wasiir, muxuu ku saabsanaa safar aad dhowaan kaga soo laabatay magaalada Nayroobi?

J: Waxuu ahaa safar shaqo. Markii aanu ka qeybgalay xafaladii madaxbanaanida Koonfurta Sudan waxaanu halkaa kula kulanay madax badan oo wadamadda Afrika ka tirsan, oo aanu kala hadalnay qadiyada aqoon siga Somaliland, ayaan sii amba-qaadkiisii wada hadaladaa u tegay Nayroobi, waxaana ugu muhiimsanaa kulan aan la yeeshay ku-xigeenka wasiirka Arrimaha Dibedda Kenya, oo ahaa, ku simaha wasiirka Arrimaha
Dibedda, waxaanay arrinkii Koonfurta sudan keentay doodo cusub oo soo dhoweynaya helitaanka aqoonsi ga Somaliland, waxaana muuqday isbedel xaga fikirka oo ku dhacay wadamo badan oo Afrikaan ah, oo ku yimi nabadgelyada iyo dimoqraadiyada ka hanaqaaday Somaliland, iyo dhalashadii dawlada Cusub ee Koon furta Sudan oo wax weyn ka bedeshay siyaasadihii hore ee wadamada Afrika qaarkood.

S: Halkuu marayaa dhamastirka sanduuq mucaawinooyinka dhaqaale ee Somaliland iyo Ingiriisku wada maamulayeen?

J: Arrinka laba dawladood(Somaliland iyo Ingiriisku) way ka wada hadleen waanay ku heshiiyeen. Dhowa ana way bilaabmi doontaa. Keliya nidaamkii farsamo ee hawshaa aya socota, maanta (Shalay) oo ugu
danbaysay waxaanu arrinka kala wasiirka Arrimaha Afrika u qaabilsan Ingiriiska ee booqashada ku yimi Somaliland,

S: Hore, Ingiriisku waxuu u sheegay in Somaliland kala hadasho aqoonsigeeda xukuumada KMG Soomaliya, ma isla soo qaadeen wefdigiishala, side ayeyse Somalilad u aragtaa fikirkaa?

J: Somaliland maaha dal ka go’aya dal kale sida Koonfurta Sudan,balse waa dal hore ula midoobay Sooma aliya oo midowgii ka baxay,markaa taasi ictiraafka Somaliland waa mid ka dhigaysa mid sharci ah. Markaa
arrinta ictiraafka Somaliland wakhtigan hotaagan waa arrin siyaasadeed maaha, arin wada hadal dal kale. Soomaaliya xilligan dawlad shacabka kalsooni ka haysata oo hab dimoqraadi ah ku timi oo wada hannan karta kama jirto, oo wada hadalo noocaa gaadhsiisan lala yeelan karaa nasiib daro haatan kama jirto, mark aa waxaan aaminsanahay in ictiraafka Somaliland aanu u xidhnayn ogolaansho ka yimaada muqdisho, balse uu ku xidhan yahay rabitaanka shacabka Somaliland, aqoonsiguna waa mid aan beesha caalamka marti uga nahay oo aanu sharcigu noo diidayn weeye.

S: Dhowaan xukuumada KMG Soomaliya waxay shaacisay in sannadkan la bilaabo xajka lagu tegi doono baasaboorka cusub ee Soomaliya, maxaa xukuumad ahaan idiinka qorshaysan, suurtogal ma tahay in Baasaboorka Somaliland lagu tago xajka?

J: Xukuumadda waxa hore u qorshaysnayd, xilligana u qorshaysan in dadka reer Somaliland adeegsadaan basaboorka Somaliland, waxaanan doonaynaa in dawlada Sacuudiga iyo hay’adaha kale ee ay khusayso
arrintaa kala hadalo, oo muwaadiniinta Somaliland ee waajibaadka xajka soo gudanaya loo fududeeyo inay baasaboorka Somaliland bixiso ku soo gutaan, mowqifka Somaliland-na waa kaa, waxaanan filayaa in hay’adaha Somaliland u qaabilsan iska kaashan doonaan.

S: Dhowaan, Kenya waxay sheegtay in dadka abaarahu saameeyen ee Koonfurta Soomaliya xeryo qaxooti looga sameeyo Somaliland, ma jirta cid ilaa wakhtigan idiin kala soo xidhiidhay arrinkaa, sidee ayaad xukuu mada ahaan u aragtaan suurtagalka arrinkaa?

J: Ma jirto ilaa wakhtigan xidhiidh rasmi ah oo Somaliland uu kala soo yeeshay wadan kale ama hay’adaha caalamiga midna oo ku saabsan arrinkaa, haye yeeshee waxaan annagu u aragnaa in xilliganba dad fara
badan oo xaalada kala duwan ee Soomaalya ka soo cararay ku nool yihiin Somaliland, waxaanay Somaliland siisay soo dhoweyn bani’aadnimino, iyadoo la eegayo dhibaatooyinka dalkooda ka soo saaray, laakiin,
meelaha abaaraha ba’an ka jirto ee Soomaaliya waa degaamo ka fogSomaliland oo u dhow xadka Kenya iyo Somaliland, waxaan rajeynayaa markaa in dadka abaarahu saameeyeen looga samayn karo xeryo lagu
quudiyo meelo u dhow.

S: Maanta, waxa socdaal rasmi ah ugu baxaya Itoobiya wefdi Somaliland ka tirsan, maxaad nooga sheegi kartaa ujeedada safarka wefdigaa ee Itoobiya?

J: Wefdigaa waxuu ka kooban yahay gudoomiyeyaasha degmooyinka xadka la leh xuduudka Itoobiya, tali yeyaasha ciidamada Booliiska iyo Qaranka, masuuliyiin ka socota wasaarada Arrimaha Dibdda iyo wasa arada Arrimaha Gudaha Somaliland. Waxaanay booqashadani daba socotaa heshiis qaran oo dhowaan ku dhexmaray xukuumada Federaalka Ioobiya iyo xukuumada Somaliland magaalada Diridhaba. Waxaana ugu muhiimsan sidii wada shaqeyn u yeelan lahaayeen masuuliyiinta labada dhinac iyo magaalooyinka xadka wadaaga ee labada dawladood isu socdka xaga xadadka, arrimo ku saabsan xaga nabadgelyada, ooh ore labada dawladood u wada saxeexdeen fulintiisi iyo daadejintiisi ayaa la filaya in labada wadan ka wada ha dlaan, oo wada shaqeyn toos ah u yelan lahaayeen masuuliyiinta labada xad iyo magaalooyinka iyo deg mooyinka labada wadan ee jaarka ah ayuu ku saabsan yahay ujeedada safarka wefdiga Somaliland ee maanta u baxaya Itoobiya.

S: Wasiir, Somaliland dhaqaale xad dhaaf ah ayaa maalin walba uga gudba Itoobiya oo ku saabsan iibka Jaadka, ma jirtaa wax wadahadal aad xukuumada Itoobiya kala yeelayteen sidii badeecado kale oo Itoo biya looga baahan yahay loogu bedeli lahaa dhaqaalaha jaadku geliyo Itoobiya?

J: Shirkii dhowaa ee Diridhaba iyo shirar ka horeeyeyba waanu kala hadalay Itoobiya, arrin hortaagana ma jirto. Waa runtaa dhaqaale badan ayaa wadankeena kaga baxa iibsashada jaadka, hase yeeshee maaha arrin Itoobiya innagu khasbayso, waxaan sidoo kale doonaynaa in baayacmushtarka Somaliland badeec ado badan oo suuqyada Itoobiya looga baahan yahay u geyn lahaayeen, immika waxaad moodaa in gan acsi badan oo shuruucda cashuuraha waafaqsan isu dhaafo labada wadan, waxaana ka wada shaqeyn aynaa sidii isku xidhka cashuuraha loo samayn lahaa(harmonization), oo waxtar u yeesha labada wadan.
S: Wasiir, ugu danbayn, maadama aad xubin ka ahayd guddi Madaxweynaha Somaliland u saaray maamul ka haamaha shidaalka ee Berbera, ilaa xilligan halkuu marayaa qorshahii tartan furan loogu wareejin lahaa
maamulka haamaha keydka Berbera, mase jirtaa hadii la helo shirkad kale oo Caalami ah inay tartankaa soo geli karto?

J: Waa runtaa weli guddidaasi waxay wadaan sidii qorshe cad loogu samayn lahaa in nidaam tartan furan loogu samayn lahaa shirkadii hawlaheeda la wareegi lahayd, ha noqoto ama kuwo gudaha ah ama kuwo
caalami ah ha noqotee. Balse xilligan waxa gacanta ku haya xukuumada Somaliland oo wasaarada Gana csigu u qaabilsan tahay. Welina hawshii way soctaa

Source: Wargeyska Ogaal