SIDEE AYAAN U CODEEN LAHAA HADDAAN JOOGO SHRKII KULMIYE EE BURCO ?

 

Maqaal aan wiigii hore ku cabiray rayi guud mar ah oon ka qabo goolaaftanka siyaasadeed ee cadada u noqotay madaxda Kulmiye, ayaa emailo badan igaga yimaadeen oodhammaan 3 mooyaane aragtidayda ila wadaagay. Seddexdani waxay u arkeen maqaalkii inaan tartamayaasha u kala eexday. Waxaa la yaab leh in qofka rayigiisa cabira loo arko nin eexday. Maan ahayn xaakim, mana ahayn xataa xubin awood u leh inay cid arrintan ka caawiso. Anigu ma ihi Golaha Dhexe, xataa guddi Kulmiye ah kama tirsani. Mana doonan. Waxaan ahay taageero u arka in danta dalku ku jirto Kulmiye oo hoggaanka qabta. Marna taasi shaki igama gelin. Waayo waxaan arkaa cidda la tartamaysa oo fursad aan cid kale soo marayn heshay, kana faa'iideysan weyday. Iyo dalkii oo maalin maalinta ka dambeysa u ruqaaansanaaya kelitalisnimo.Waxaan sidaas u yeelay inaan xoriyad u helo inaan qaladka aan xisbiga iyo dalkaba ku arko, aan ku sheego, anigoon xeer guddi, mid gole iyo mid kaleba i dabreen. Waana kaalin waxtarkeeda aad ay u qiimeeyaan xisbiyada dimuquraadiga ahi. Xisbi weliba waxuu leeyahay ururo ayoonyahan oo ka madaxbanaan maamulka xisbiga, waa kuwa loo yaqaan (Think Tanks) kuwaas oo bataa ayaa noqda xabagta garabada xisbiyada isku haysa.Malaha waxa habboon inaynu kuwaas xoojino.

Is qabsiga dimuquraadiyadaa leh. Ma aha xisbi, xisbiga aan lahayn laba garab iyo wax ka badan.Waxay se leeyihiin garabyadu xayndaab aan midna dhaafin. Weli mid mid dar jiidey mooye, reer Kulmiye xayndaabkii wey ku jiraan, isagoo weliba garab kasta la gudboontay inay xayndaabka ballaadhiyaan, oo ay dadweynaha aan ku jirin ku soo hooyaan. Taas waxa lagu helayaa kolka garabada Kulmiye, ay wadajir, iyo niyadsami ugu dadaalaan guusha xisbiga.

Haddaba aan ka jawaabo su'aasha mawduucani xanbaarsan yahay oo laba nin email igu soo weydiiyeen.
Anigoon galeen habka iyo dariiqa loo maray doorashadii Burco, waayo kol haddaanan goob joog ahayn wax badan ayaa iga maqan.Laakiin kolka habka iyo tabta wax loo maamulay laga yimaado, waxaan fikirkeyga shakhsi, iyo aqoonteyda xadidan, ku eegayaa tartamayaasha iyo cidda bal ku habbooneed een anigu u codeen lahaa.

Kaalinta lagu tartamay ee Madaxweyne xigeenka, waxa u taagnaa afar xubnood oo labana xisbiga ku cusub yihiin, labana yihiin rag ku raagay. Labada cusub aan ka hadlee. Prof. Ismaaciil Aare, waxuu qadariyey oo uu qiimeeyey, sida guusha xisbiga lagu gaadhaayo. Waxuu arkay in tartankiisa iyo guusha xisbigu ayna isla jaan qaadeen. Waxuu aqoontiisu siisay inuu qof ahaan, xisbi ahaan, iyo dal ahaanba ay guusha dhabta ahi tahay xisbiga oo guulaysta ooy ka wacantay isaga oo guuleysta balse, aan dhaafin kursi shan sanoo kale uu mucaarid ku ahaado.Waa abaal uu dhigtay, waana garasho looga fadhiyey. Waxuu codkiisu iyo taageerayaashiisi ku ladhay Eng. Saylici. Oday Cadami taas muu yeelin, oo weli isagoon marti bixin, ayuu u orday Kursi isagoon xisbiga ahayn rag hore oga hadheen, qaar kalena maacuudinayeen. Taas waxa dheer Oday Cadani, waxuu ahaa Guddoomiyihii doorashooyinka ee Kulmiye ka cabanaayey! Waxaa looga fadhiyey inuu in badan wax ka sheego su'aalo dhowr ah oo Kulmiye ka qabay Guddiga, iyo inuu noqdo nin sidii uu yidhi kolkuu soo galay xisbiga ilaaliya danta guud, een matrkiiba dan shakhsi ku dagaalamin.

Waxaan filayaa inuu khibradiisa iyo habka ugu wacan ee doorshooyinka loo xalaaleen karo inagu soo kordhiyo, dulqaad, iyo samirkii uu Kulmiye ka dalbaday kolkii 80 cod ee labada sanduuq ee Ceerigaabo lagu farsameeyey dhaliyey, inay isagana maanta ka muuqato ayaa wacan. Aadmigu wuu u dhashay qaladka, haddaan aragtiday qalad ku jiro, ma aha mid aan u badheeday ee saamax ayaan dhammaan idinka rajeynayaa, haddaan duray run dusha laga dhayaayey, haydiin noqoto jawaab shifo aad isku daba qabataan... caano daatay dabadood la qabay...

Aan u dego tii iigu adkeed, ee in badan iga qaadatay, balse aan isku qanciyey dhowr arrimmood oon musharaxu qof ahaan u lahayn balse ka dhashay dhaqan iyo duruufo dalkeena ka jira. Muj. C/rahmaan Aw Cali, waa halgamaa, geesi ah, aftahan ah, qarannimadu kaga weyntay qabiilka. Waa nin qiimo iyo qadarin dal ahaan iyo xisbi ahaanba inaga mudan.Sartu se, macal asaf, waxay ka qudhuntay, dhaqankeena Soomali ahaan iyo habka dimuquraadiga ah, oo hadafkiisu yahay ...yaa cod haysta, yaa se cod soo xarayn kara. Aan qodobeeyo.

1- C/rahmaan Aw Cali waxay isku jilib yihiin Madaxweynaha oo xiligan sharaxan. Waa dhaqan Weli codkeenu wuu beeleysan yahay. Reerku waxuu aad ugu badan yahay gar iyo gar darraba inuu Madaxweynaha u foodo. Waana mid guud oo beel kasta samayn lahayd, gaarna kuma aha Awdal

2- Beelaha kale ee Reer Awdal waxay u arkaan in gobalka loo xidhay jilib keliya, iyadoo ilaa 1993kii ay u cumaamadnaayeen jilibka Madaxweynhu Waana arrin beelahoo dham ku dhaqmaan, oon ahayn dabeecad gaar u aha Awdal. Waa dhaqan Soomaliyeed, dimuquraadiyadu lafteedu kama foga, oo waa in la cishatamaa. Miyeyna sidaas ahayn?

3- C/rahmaan Madaxw/Xigeen wuu soo noqday, wuuna isu sharaxay. Markan waxaa habboonayd, inuu isu taago Madaxweynenimo. Ma dhacdo yaalaaba in nin Madaxweyne/Xig noqday uu kolka Madaxweynihiisu ka dego isla kursigaas isu sharaxa, eek an sare ayuu doontaa.

4-Dimuquraadiyadaa is-qabsiga iyo is-garabsiga leh, ee C/rahmaan muddaba waxuu ka tirsanaa garab ayna isku banaanayn Guddoomiyaha xisbiga, kolkaas waxay ahayd inuu helo hadday laba noqotay cid uu isku lamaaneeyo oo Madaxweynaha isu taagta. Waayo waxuu Madaxweynahu xaq u leeyahay inuu helo cid ay wada shaqayn karaan. Distoorku shaqada Madaxw/Xigeenka waxuuba ku koobay.... Waa marba hawsha uu madaxweynahu u diro.

5- C/rahmaan iyo Axmed Siilanyo waxay ka wada tirsan yihiin garabka SNM, waxaanan qabaa inay labada kursi mid leeyihiin een leysagu darin. Kama hadlaayo beelo, ee waa hoggaankii SNM, ee ma aha taageerayaashii oo kolkaan SNM ka hadlaayo waa intii taladu ka go'aysay.

Intaanan codkeyga bixin, waxaan aad ugu farxay in labada tartamay ay tageen Awdal iyagoo Kulmiye ahna si diiran loogu soo dhoweeyey. Waa astaan barakaysan. Colka UDUB lagu sheegay ee C/rahmaan soo dhoweeyey, waa calaamad fiican, ha loo arko illeen dadweynahu xisbina uma xidhnee, dar ku soo biiraaya Kulmiye, yaan laga didin. C/Rahmaan waa nin xisbiga ku culus. Waa sidaynu rabnay in calanka Kulmiye uu isku rogrogo oo laydha qabow ee buuralayda Boorame afarta jihaba u ruxdo. Soo dhoweynta Madaxda Kulmiye, waa guul Kulmiye, si kale oo loo dhigi karaa ma jirto.

Cid kale ma hadhin ee codkayga waxaan siin lahaa Eng Saylici sababahan kooban dartood:

1- Waa nin xisbiga la bilaabay, oo salka uga taagay badhatamaha Boorame. Waa hawlkar aan hawsha xisbiga marna ka nasan. Waana nin la degan oo la jooga dadak uu matalaayo.

2- Waa nin aan ka tirsanayn hoggaankii SNM, oo ka dhigaaya xisbiga mid dheelitiran oo qaran ah.

3- Waa nin ka dhigaaya Awdal meel dimuquraadiyadu aad uga hirgasho oo la helaayo tartan dhab ah, oo dadku kala doortaan xisbiyada.

4- Waa nin aqoonteed, hadalkeed, iyo degnaanshaheed ka muuqdo, oo warbxinta uu bixiyaa ka marag tahay degnaansho, wado-tashi iyo samir.

Hadda, waxa hubaal ah in garabka C/rahmaan xisbigu u baahan yahay. Waayo waa in sida dalku u leeyahay mucaarid, isla xisbiga dhexdiisa laga helaa rag iyo dumar maamulka caarida, bal se aan xadka dhaafin.

Nidaamka dimuquraadiga ayaa sidaas qaba. Ma aha in xisbigu noqdo m id u dhaqma sida xisbiyada kale ee dalkeena ee codka qof kaliye ka soo yeedho. Si aynu u noqono macalin lagu daydo, waa in khilaafka la soo afjaraa, qaladaadkii dhacayna laga faa'ideystaa, goolaaftankeenana aynu mar walba u yeelnaa meel aanu dhaafin, oo xubnaha cusub la baraa in doodu furantay,isgarbsigu furan yahay, laakiin aan ardaaga dugsoon la-kala furin, oo oodda aynu isku xeernay midba tiisa qaadan. Waxaynu xisbi ku nahay waa danta guud, ma aha kursi, qof uun helaayo. Ogow ninka doonta doorasho, waxa la gudboon dadaal, laakiin ma aha inuu isu dhigo inuu mar walba helaayo. Ninka guulaystaa waa nin dadaal iyo nasiib isu raacay. Dadka ka ma wacna, kan waayeyna kama liito, waxaa inta badan la xaqiijiyey inay is leeg yihiin inta fiican ee laga badiyey, iyo inta fiican ee badisay. Taasna waa in maanka lagu daadejiyaa.

Kulmiyow bal eega hareerihiina, waa hakee halka laga doodi karaa, lagu tartami karaa, leys garabsan karaa. Sidee se aydun guul ku gaadhaysaan haddii dhammaan la doono laba kursi.

Waa Ramadaan, oo waxa wacan in wanaag la badiyo, hardanka la yareeyo, loo sare kaco danta guud iyo dhismaha Soomaliland oo dimuquraadi ah, ictiraaf heshay oo calankeedu daafaha dunida balbabaayo. Waa in nabadda lagu adkeeyaa cadaalad. Waa in caafimaad darrada iyo faqriga lagu dedaalaa in lagu dabiibo shaqo abuuris iyo tacliin. Waa in dalkeenu noqdaa mid gees ilaa gees isjecel isu damqada, kolba gobalka iyo degmada gaabis la garab qabtaa. Gacmo wadajirbay wax ku goo'yaan, ee hayna kala furin.

Fikirkeega waxaan u ahay qof. Musharax keliya oo Kulmiye ah mid hore iyo mid dambe oo tartankiisa igala hadlay ma jiro. Ciddii qalad u aragtaa ayeyna waxba ka cadhoon waa fikrad shakhsi aan awood codbixin lahayn, bal se jecel dalkiisa, dadkiisa iyo guusha Kulmiye oon u arko khayaarka maanta jira kan ugu habboon inuu qabto hoggaanka dalkeena qaaliga ah ee Soomaliland.

 

Waa Ramadaan Kareem.

Ahmed Arwo
Cardiff, U.K
samotalis@gmail.com
samotalis.blogspot.com