Is-xambaar Qormadii: 3aad By: Boobe Yuusuf Ducaale
Maanta,marka aynu dheehanno xaaladdan aloosan iyo sowraca xeerarkan
ay inagu sharciya ynayaan, iyo sida aanay u danaynayn
goldaloolooyinka maamulka ku jira, maxaa loo bixin la haa ama loogu
wan-qali lahaa? Malahayga waxa ila fiican in aynu ku deysanno tuduc
Hadra awi lahaa oo odhanaya:
“Dib baa looga sheekayn,
Ka-daraa u-magac-bixin,”
boobe
Waxaan hordhacan gole-ka-fuulka ah ee kooban ku soo khatimayaa,
tuducyo aan ka soo qaadanayo maansadii Taariikhiga ahayd ee
‘Daba-taxan’ ee 5/1/1997kii Maxamed Xaashi Dhamac, Gaarriye, ka
tiriyay Shirweynihii Guurtida ee xilligaa ka socday Hargeysa,
waxaanu yidhi maalintaas:
“Afartaa dheh: ‘Deelleey,’
Dig siiyee ku soo noqo,
Demmenaha warkiisii,
Dadka waxa ka soo dhacay,
Duruustii la barayoo,
Daarihii burburay shalay,
Waxa maanta kaga daran,
Iimaan-darraantiyo,
Nabaad-guurka Diintiyo,
Kaga dhacay damiirkoo,
Dal waxaan ku noolahay,
Saddexdii dalaaqood,
Lagu furay dadnimadii,
Dal waxaan ku noolahay,
Runtu arag-darraysoo,
Daaddihi la yidhi been,
Hadday dunida ceeb tahay,
Dus-duskiyo khiyaamadu,
Noo dabeecad weeyaan,
Nin dillaala mooyee,
Degmadaan ku noolahay,
Nin daryeel yidhaahdaa,
Dulli buu ka qoran yahay,
Hebel laga ducaystiyo,
Mana laha nin dooroo,
Dayaxii u soo baxa,
Daammur baa la mariyaa,
Mooralkaana laga dilay,
Danabyadii u kici laa,
Markii geela loo diray,
Kii maqasha daayacay,”
Maanta oo dhan ka geyoon meynno xigashada Gaarriye ee waxyaabaha
dalkeenna ka dhac aya ee aynu goob-joogga ka nahay ee aan weliba la
iskula yaabayn.Waxaan is-lahayn, siday ugu soo xiiqeen ee ay ugu xoolo beeleen si
ay kursigan u fadhiistaan iyo dareen-la’aanta iyo dhugmo-la’aanta
maanta taagan.
Dadweyne ahaan, waxaad mooddaa in ay diiraddu inaga lunsan tahay oo
aynu meel baydhs an shiishka ku haynno. Tilmaanta iyo tusmada aynu ku
soconnaa in ay inaga lunto ma aha. Dadka xukuumadda u shaqeeya iyo
dadka xeer-dejinta ka adeega dhammaantood marka a ad isku qaaddo
innagu si toos ah uma aynu diran oo xil uma aynu dhiiban. Ma aha in
aynu qa ldanno ama aynu garan weyno godobteennu halka ay taal.
Dadweynahu wax ma magacaaban. Dadweynuhu cidda ay diranayaan waa ay
doortaan. Kuwaa ay doorteen ma aha in ay dadkii dirtay ee xilka u
dhiibtay iyagii dib u dullaystaan oo ay madax iskaga dhigaan. Madax
ma aha. Caawa iyo berriba annaga ayaa leh. Waa adeegay aal. Aaan ku
celiyo: WAA ADEEGAYAAL. Dimuqraaddiyadda ay ku dhadhabayaan ee ay
duni da galbeedka ka soo xigtaan ayaa sidaa faraysa. Waa ‘Servant
Leadership’, waxa la yidhaa hdo. Miyaydaan maqal Boqorkan Sucuudiga
ee is-maqlay in la yidhaahdo ‘Khaadimul Xaram ayn.’ Dhaqanka islaamka
iyo ka Soomaaliyeedba waa ADEEGAYAAL.
Ma aha marka aynu dooranno ee aynu diranno in ay inagaga dhuuntaan
10 baabuur oo ciida n ah oo daba yaaca, iyaga oo ka hor intii aan
xilalkan ay eedeen loo dooran suuqa iyo meel walba afar-qaadi jiray
oo aanay cidina hoodh ku qoysan jirin. Kii shalay iyaga oo arkaya,
ay ay haddana tabtiisii u tallaabsanayaan oo midiba fooq dheer inooga
soo jeedsanayaa.
Waxaynu doorannay oo dirannay oo xil-saarannay oo aynu ku leenahay
la-isaabtan waa:
Madaxweynaha Jamhuuriyadda Somaliland,
Madax-weyne ku-xigeenka Jamhuuriyadda Somaliland,
Xubnaha Golaha Wakiillada oo uu ugu horreeyo Guddoomiyaha Golaha
Wakiilladu,
Wixii intaa ka baxsan iyaga ayaa dirtay. In kasta oo aynu xaq ugu
leenahay la-xisaabtanka, haddana ku-ilaalintooda in ay ku jiraan
xeyndaabkii xeerku u oggolaa cidda ku ilaalinaysaa waa kuwaa aynu
doorannay.
Madaxweynaha iyo dirkiisa uu magacawday Xukuumad ayaa la yidhaahdaa.
Xil fulineed ayay leedahay. Xubnaha Golaha Wakiillada waxa la
yidhaahdaa Xeer-dejin, waxaanay leeyihiin xil xeer-dejineed iyo mid
kormeer. Innagiina waxaynu ku xiiqnay dad aynaan haynin halkii aynu
u mari lahayn oo kii wax ka qaban lahaana isaga laftiisii iskaga
keen gudbay.
Madaxweyne Siilaanyo hadal-hayntiisu waa ay badan tahay iyo weliba
qaar ka mid ah Goli hiisa Wasiirrada. Guddoomiyaha Golaha Wakiillada
oo isla markaana Guddoomiye u ah Xisbiga la yidhi waa Mucaarid ee
Waddani cidi ma soo qaaddo.
Madaxweyne ku-xigeenka isagana cidiba ma soo qaaddo. Dadka qaar
ayaad mooddaaba in ay isagii la canaan lahaa u garaabayaan oo ay ku
odhanayaan xilkiisii waa laga qaaday, sab ab ay ugu garaabaanna garan
meyno. Yaa ka qaaday dee? Eedda intaa le’eg yaa ku dhawa aqaya ee ku
eed baxaya? Oo isaguba haddii aanu sheegin eed laga galay, dadkan u
hadlaya ma isagaa u igmaday oo u wakiishay in ay af-hayeen u
noqdaan?
Xubnaha Golaha Wakiillada iyagan cidi ma soo qaaddo. Weliba iyagu
inagama dhuuntaan ee intaa waa ay ina dhex qaadayaan oo waxaan jirin
iyo belaayo weliba inoo sheegayaan iyaga oo iska dhigaya
ceeb-ka-saliin fartana inoogu fiiqaya Mudane Siilaanyo iyo dirka uu
dirtay. Hadda intaa waa ay u dusayaan oo dhuuntaan tiiyo dhabarku
muuqdo. Oo maqaar ayaynu ku wada fadhinaaye, ma wax baa inoo kala
qarsoon.
Xeerkii ‘takaaliifta’ lagu sheegayay ku soo noqo. Horto waa takliif
iyo waxaan la qaadi karin. Golihii Wakiillada iyo Guddoomiyihii
(Ku-xigeennada marka uu maqan yahay) ayaa iska noqd ay
halaq-mareenkii laga soo xigtay sheekooyinkii Maadeeyihii weynaa ee
Cigaal Shiidaad. Golihii Wakiillada iyo Guddoomiyahoodii ayaa iska
noqday xilal aan waxbaba lagala xishoon. Waa mar labaadkii wasaarado
aan Maaliyadda dalka ku lug lahayni ay keenaan mashaariic xeerar
cashuur lagu kordhinayo. Xaggee ayaa laga dheelaa! Kaaga daranta
markii Mashruu can Xeer ee maalintii dhaweyd la keenay, waxa la
leeyahay looma dhiibin Guddi-hoosaadkii Dhaqaalaha ee waxa loo
dhiibay Guddi-hoosaadkii Arrimaha Bulshada ee Kijaandhe Guddoo miyaha
u ahaa.
Waxaas oo dhacaya ayay xukuumaddeennii ina leedahay, daaro ayaanu
dhisnay, waddooyin ayaanu samaynay ee noo qira oo noogu sacabbo
tuma. Annaga ayaa yaab aragnay! Xadhig gii qalloocnaa ee uu awrkuba
iska diiday, ayay innaga oo dad ah oo makhluuqa Ilaahay ku fa ano ah
inagu leeyihiin qaata oo qabatimi. Hortiin-jiraba laga diid.
(la soco…………………………………………………)
|