|
Dawlada mudane 'madaxweyne A.M.M '' siilaanyo'' waxan lee yahay,
Balay-gii (dam) Noord-korea oo kale ayaa la idinka fadhiyaa!!
Somaliland oo run ahaantii
ilaahay ku galaday dad ciroolahiisa iyo caano-dhankiisuba yahay ku
filkiisa iyo faciiisaba la tartami kara oo weliba, mar iyo laba iyo
sedexba muujiyay inay hormo od ku noqon karaan oo hogaanka
qaban karaan dhinacyo badan oo ay ka mid yihiim siyaasada,
dhaqaalaha iyo bulshada ayaa maanta ilaahay madax idiinka dhigay ee
waxa aan idiinka fadhi naa inad heshaan tabtii iyo xeeladii
aad boodhka kaga tumi lahaydeen, kartida iyo aqoonta iyo hilowga
bulshada reer Somaliland si aad awoodaa ilaahay siiyay dadkeena u
adeegsataan oo aad dalkeena ugu horemarisaan.
" Maciinso waa awoode oo adeegso oo dib u raac sooyaalkan cad ee
maraga u ah tayada buls hadeena Allah ku galaday ee aan inta
kooban hoosta ku qoray ".
- Dhanka siyaasada: Fac-weynida garaadka siyaasiga ah ee reer
Somaliland hadaan soo qaa dano 50-kii gu ee u danbeeyay oo
qudha waxa tusaale kuugu filan, waa dadkii keenay midow gii
waxii la isku odhan jiray jamhuuriyada Soomaaliyeed, ee weliba u ham
iyo digta lahaa inay sedxda kale ee maqana soo xero-galiyaan oo
shanta qaybood ee dadka af-soomaaliga ku had laa ku nool
yihiin ee geeska-Afrika ku yaalaa isku yimaadaan!
Waa dadkii hankoodu ka durugsanaa darajo iyo kursi lagu gorgortamo
ee aan waxba ku xidhin midowgii ay Somaliland la midoowday koonfurta
1960-kii. Waa dadkii markii ay arkeen in ay M aandeeq
xero-weydaaratay oo ay dhacantay gacantana u gashay nin aan u
lexejeclo qabin guntiga dhiisha isaga dhigay inay mar-labaad
gacantooda soo gasho ee wax walba u huray ka midho dhalinteeda
arintaasi, markii danbena geesi Ilaahay ma xilo ee toodii rumooday!
Waa dadkii markii dawladii jamhuuriyadii Soomaaliyeed burburtay ee
koonfuri keligeed iyaga o on haba yaraatee wax tix-gali ah
siinin dadka reer Somaliland dawlad soo dhistay 1991-kli (w aa
dawladii Cali-mahdiye), isku yimid ee dantooda ka faaliyay halka ay
ku jirto ee iyaga oo u dhan gabi ahaanba bulshooyinka ku dhaqan
Somaliland, ku dhawaaqay la soo noqoshadii jamh uuriyadoodii
Somaliland ee ay 1960-kii koonfurta kula midoobeen.
Waa dadka mudoda kooban ee ka yar 20-ka gu ahaa dawlad aan la
aqoonsan oo aan gargaar badan ka helin dibada ee weliba iyaga oo
hagar daamayn badani ku socoto hadana, ku mitiday inay qaarada
Afrika ka noqdaan bogcad ka iftiinta taasoo ay maanta ka suurta
gashay inay d oorasho xalaal ahi ka dhacdo si milgo lehna
xilka loola kala wareego! Oo cawodiina weliba aad idinku maanta u
heshiin inad noqotaan kuwa loo doortay inay hogaamiyaan dadka
kraamaysan ee reer Somaliland.
- Dhanka dhaqaalaha: Tan iyo inta
xasuustu ina siiso waxa ay dadka reer Somaliland ahaayeen dad door
wayn ka ciyaara hore-u-marka dhaqaalaha ee gabi ahaanba
Geeska-Afrika ama Afr ikada bariba, waxa weliba ay xoog wayn
ku leeyihiin dhanka ganacsiga. Waxa tusaale kuugu filan xidhiidhka
ganacsi iyo dhaqaale ee guunka ah ee dadkeenu ay leeyihiin/lahaayeen
dalalka Somaliland ku gadaaman ee aynu ologa nahay sida Itoobiya,
Kiiniya, Djibuutit, Taansaaniya, Ugaandha iwm, oo dadka reer
Somaliland meel sare kaga jiraan maal-layda iyo mood-layda
gayiyadaasi.
Waxa ay dadka reer Somaliland ka mid ahaayeen 50-kii gu ee u
danbeeyay dadka ugu hantida badan ee ku dhaqan geeska Afrika,
Tusaale, Itoobiya waxa awood culus oo dhaqaale ku leh d ad ka
soo jeeda isir ahaan Somaliland kuwaasoo shirkado waawayn ka
yagleelay dalkaasi. Djibuuti waxa aan cadad iyo xisaab lahayn
dhaqaalaha ay dadka reer Somaliland ku leeyihiin ee jaad kastaba
leh! Kiiniya, Ugaandha, Taansaaniya iyagana lama malayn karo sida ay
dadka reer Somaliland ugu xididaysteen iyo hantiyaha ay ku leeyihiin
ee guurtada iyo ma guurtadaba leh.
Jamhuuriyadii burburtay meel iyo maqaam sare ayay ka joogeen dadka
reer Somaliland marka laga eego dhanka dhaqaalaha oo waxay ka mid
ahaayeen hagayaasha, markii ay dawladaasi meesha ka baxdayna dadka
reer Somaliland waxay buuxiyeen kaalmo badan oo banaanaaday oo ay
sidii lagu yaqaanay iyagu horseed u noqdeen, kuwaas oo ay ka mid
yihiin tusaale ahaan, gaadiidka cirka sida shirkada Daallo-airline,
shirkada dirista lacahaga ee Dahab-shiil iwm. Taasi waxay iyaduna
muujinaysaa Xubinta dheeriga ah ee ilaaahay siiyay dadka reer
Somaliland ee ay isirka u leeyihiin!
- Dhanka Bulshada : Wax wada qab waa
aad! waa murti ay dadka reer Somaliland aad u adee gsadaan oo
laga dhadhansan karayo sida ay dadka reer Somaliland iskugu tolan
yihiin. Isku gargaarista, taakulaynta, tukubsiga iyo hiilka arineed,
aduun iyo adimeedba lehi waxa uu sum ad u yahay ma-guurto ah
dadka reer Somaliland oo lagu majeertaan lagana martiyaa oo loo
d aba fadhiistaa!
Dadka afka-soomaaliga ku hadla iyo cid kasta oo kale oo dadka reer
Somaliland la wadaagtaa jabad, jid iyo jidiin waxay u qirsan yihiin
in arimo badan oo lagu baadi-sooco bulshooyinka ho re-u-maray
ee ku dhaqan aduunka ay dadka reer Somaliland ku galadan yihiin,
waxa ka mid ah taasi '' quudhista''! Quudhis waa eray xanbaarsan oo
soo ururinaya wax kasta oo la isku ogol aado, la isa siiyo, la
isu hibeeyo, la isku dhaafo, la isku saamaxo, la isku sheego iwm.
Waxaynu caano ku nahay wada tashi, wax is tusaaleen iyo isku
tanaasul kuwaas dhamaanto od hadaad u fiirsato aad ka wada
dhex helayso erayga aan dusha ku soo sheegay ee ah ''quu dhis''!
Inta cidi cid kale wax u quudhaysana ha ahaato arin ama aduune waxa
inoo cad oo ayn aan cidna marti uga noqonayn ee aynu ognahay
inaan la jabayn ee dhib kasta la xalin karo, oo laga guulaysan karo
oo waata la yidhaa '' Nin aan tol lahayn baa Tagooga ka jaba ''
Taasoo lo oga jeedo in wax isku quudhista/is taageerista iyo
tolfiiqdu nolosha qofka kabmo iyo lagama-maarmaan u tahay!
* Isku soo duuboo waxa ay dadka reer Somaliland yihiin dad qayrkood
meel la mari kara oo aa n ka hadhayn hadii ay helaan hogaan
leh hilaadin iyo hirasho fog oo waxa hubaal ah, inay dad ka
reer Somaliland filkooda dabada isku dhufan doonaan. Hadaba maxaa
laga rabaa dawlada hada xukunka la wareegtay ee mudane madaxweyne
Axmed Maxamad Maxamuud '' Siilaanyo'' madaxda u yahay"? Jawaabta su'
aashani waxay ku soohan tahay sheekadan yar een hoosta ku qoray ee
akhristoow si degan u dhuux oo kala soo dhex bax.
- Dalka Waqooyiga-kuuriya la yidhaa ayaa sanadihii ka danbeeyay
dagaalkii ay la gashay Koo nfurta waxa la dhisay balayo
waawayn (dams) oo loogu talo galay in biyahooda beeraha laga
waraabiyo. Mid ka mid ah balayadaa oo ku yaalay meel degmo ah ayaa
roob badan oo ku da' ay halkaasi faruuray oo dilaaciyay oo
dabadeedna baabiiyay gabiyadii ciida ahaa ee biyaha celinayay! Ma
lahayn xiligaa dawlada dalkaasi awood badan oo dhaqaale iyo farsamo
leh oo ay hadana mar labaad mid kale ugu dhisto oo kolkii horaa
dirqi lagu helay balayga qodistiisa.
Dadkii degmadaa ku nool ayaa dhibtii dareemay balaygu marka hore ka
bishlay. Maalin maalm aha ka mid aha ayaa nin u gudoomiye ahaa
dadkii iskugu yeedhay dabadeedna waxa uu wayd iiyay in cidii
xirfad u leh dhisida ama qodista balayadu ay soo baxaan oo dadka
hortiisa isa soo taagaan, waxa soo baxay dhawr nin oo Injineero ahaa
iyo dhawr kale oo iyaguna qalabka lagu shaqeeyo yaqaanay, waxa
dabadeedna uu ku yidhi ninkii Gudoomiyaha ahaa nimankii meesha isa
soo tubay: ''Hadii aanu nahay dadkii degmadan waxa aanu idinka
doonaynaa inad balaygii dib u hagaajisaan oo weliba si dhakhso ah
aad u dhamaysaan waana uu ka dhaqaaqay'', mark aasay nimankii
qayliyeen oo yidhaahdeen maxaanu ku dhisnaa waxba ma haynee? ninkii
gudo omiyaha ahaa ayaa hadal murti-i ku duugan tahay ugu jawaabay
isaga oo sii socda oon dib u soo eegin, waxa uu yidhi hadana: ''
Hadii la hayo qalab ama wax dhaamka lagu dhiso cid kast aa
dhisi lahayd ee idinka waxan idiinka u yeedhay inad samaysaan
balayga idinka oon waxba hayn''!
Waxan maqaalkan ku soo af-meerayaa, hadal waayeel waa duur-xule,
dalka oo dhan kasta hore uga maray ayaan dawlada mudane madaxweyne
Axmed Maxamed Maxamuud '' Siilaanyo '' ka rabnaa 5-gu oo kali ah
dabadood ....... La soco oo hada sidaa weliba cawodiina waayaha
dalka Somaliland dhexdiisa yaalaa waa ka duwan yahay waxyaabo badan
degmadii Waqooyiga Kuuriya ee aan iyada waxbaba ooline!
(Somaliland ha jirto oo ha joogto weligeed).
|