Dastuurka Iyo Shuruucda Waddanka u Taalla In Dhex dhexaadin iyo Ladqabo Laga Galo Qaran Ma Lagu Noqon Karaa ?

 

Waxa beryahanba dood aad u kululi ka taagnayd dhexdhexaadinta khila afka siyaasadeed ee u dhexeeya xisbiga talada waddanka haya ee UDUB iyo xisbiyada mucaaradka ah. Xisbiga UDUB wuxuu u badheedhay oo uu caado ka dhigtay inuu ku tunto sharciga waddanka u yaalla iyo dastuurka, mucaaradkuna waxay u muuqata inay iyaguna immika diyaar u yihiin inay dastuurka la jebiyaan UDUB haddii Daahir Riyaale doorashada qabanayo oo ballankiisa fulinayo. Illaa immikase ma muuqato sida uu Daahir Riyaale u fulinayo ballan qaadkiisa haddii uu xataa aqbalo qodobada guddiga dhex dhexaadinta khilaafka siyaasadeed soo saareen. Horena umuu fulin ballan u qaaday, immikana sabab uu u fuliyaa ma jirto isagoo dadweynuhu ku gadoodaan mooyaane.

Haddaba, waxaan jeclahay inaan qoraalkan ku lafo guro dhawr qodob oo la xidhiidha is-tabcaynta mucaaradku isku sameeyey, gaar ahaan  KULMI YE, iyo sida aynaan qaran u noqon karin haddii dastuurka iyo sharciga waddanka u yaalla ee lagu kala bixi lahaa dhexhdhexaadin iyo ladqabo laga gelo mar Alle marka ay xaalad khilaaf siyaasadeed ah oo weliba ula-kac loo sameeyey ay soo if-baxdo.

1- Muddo-kordhinta:

1.1- In muddo-kordhinta Golaha Guurtidu siiyey Madaxweynaha iyo ku-xigeenkiisa ee ku eg 29/10/2009 ay tahay mid lagu dhaqmayo.

Marka ugu horreysa waxa is-weydiin mudan in ay dastuurka ku salaysan tahay sababaynta muddo kordhinta ee Golaha Guurtidu sameeyeen? Waxa cad oo aan shaki lahayn in muddo kordhintan la sameeyey ay tahay mid sharci darro ah oo aan dastuurka waafaqsanayn. Dastuurka qodokiisa 83aad, farqadda 5aad waxay sheegaysaa, “Haddii ay suurtoobi weydo duruufo la xidhiidha nabadgelyada darteed in la qabto doorashada Madaxweynaha iyo Ku-xigeenka Madaxweynaha marka muddadii xilkoodu dhammaato, waxa Golaha Guurtida waajib ku ah in ay muddada xilka u kordhiyaan Madaxweynaha iyo Ku-xigeenka Madaxweynaha, iyaga oo tixgelinaya muddada dhibaatada lagaga gudbi karo; doorashaduna ku qabsoomi karto”.

 Waxa cad oo aan innaba cad saarayn in aan duruufo la xidhiidha nabadgelyo darro awgeed oo kalifay in doorashada la qaban waayo aanay jirin haba yaraatee laakiinse ay jirto fashilaad ay dawladda oo ku maran Komishanka Doorashooyinka Qaranka ay ku fashilmeen waajibaadkoodii, sidaa awgeedna halkii lala xisaabtami lahaa dawladda loogu abaal guday muddo kordhin.


KULMIYE markii ugu horreysay ee ay warsaxaafadeedka ka soo saareen in aanay madaxweynaha u aqoonsanayn mid sharci ah, ma waxay sidaa u lahaayeen inay Daahir Riyaale ku jiqsiiyaan mise waxay si niyad ah u rumaysnaayeen markay eegeen sifaha iyo sababaynta muddo kordhinta loo sameeyey inay tahay mid baal-marsan dastuurka. Waxaan filayaa inay niyad u rumeysnaayeen in uu sharci darro ahaa go’aankii guurtidu gaadhay.


Sidaa awgeed haddii uu KULMIYE haatan aqbalay qodobadan waxay sharci gareeyeen in muddo-kordhin markeedii horeba sharci darro ahayd loo xalaaleeyo Daahir Riyaale taasina waxay KULMIYE ka bixinaysa aragti qaldan oo ah inaanay mawqif iyo mabda’ loogu soo hagaago toona aanay lahayn. Waxa kale oo ay arrintani aad u wiiqaysaa mawqifkii KULMIYE taagnaa ee dunida meel walba ka dhacay ee ahaa “Uma aqoonsanin Daahir Riyaale inuu madaxweyne sharci ah yahay laga bilaabo 6da April 2009” ee dhaliyey inay mudaharaado waddanka oo dhan ka dhigaan oo micnaheedu ahaa dastuurka waddanka waa lagu gefay.

Ummaddii isu soo wada baxday waddanka ee gilgishay dawladda iyo taageeraayaashii Qurba-jooga ee xisbiga mawqifkaas la wada qaatay maxaa immika loo sheegi karaa ama lagu qancin karaa? Madaxda KULMIYE ma ka war hayaan dareenka taageerayaashooda iyo halka ay ka taagan yihiin aragtida ku wajahan mawqifkan xisbiga ee kolba is-beddalaya? Dastuurka dhexdhexaadin ma laga geli karaa? Haddiise la jiifiyaana bannaan lagaga dhigo, qaran sharci iyo dastuur kala hago ma noqonaynaa? Sharciga iyo dastuurka lagu tunto UDUB ayaa lagu yaqaanaa oo aan mawqifkoodaas marna beddelin, haddii uu KULMIYE burinta dastuurka uu ku raaco UDUB, muxuu markaa KULMIYE kaga duwanaanaya UDUB?.


KUMLIYE waxaad moodaa inuu siyaasadii ka fakhriyay oo madaxdiisu si u muqlaysantahay. Waxa KULMIYE caado u noqotay, oo ah caado xun, inay cadho la boodaan oo sida soodhaha kacaan mar Alle marka Riyaale muddo-kordhin loo sameeyo, marka dambena ay aayar iska soo degaan oo aqbalaan wixii la go’aamiyey ee ay marka horeba sharci darrada ku sheegayeen. Tusaale waxa u ah arrintaas diidmadii ay diideen inay aqoonsadaan go’aankii muddo kordhinta ee Daahir Riyaale u sameeyey Guurtida ee shanta sano ahaa. Markii hore way diideen, haddana way is-rogeen oo way aqbaleen. Waxa xigtay muddo kordhintii sannadka ahayd ee Daahir Riyaale Guurtidu u sameysey April 2008. Way diideen markii hore, haddana way is-rogeen oo way aqbaleen. Arrintan ugu dambeysay, KULMIYE waxay hore u diideen inay aqbalaan in arrin dambe oo muddo kordhin la xidhiidha la hor geeyo Golaha Guurtida laakiin way aqbaleen markii uu Daahir Riyaale arrinta hore geeyey Guurtida ee uu yidhi ha la is-waafajiyo muddo kordhintayda iyo doorashada. KULMIYE way aqbaleen in Guuritida la hor dhigo arrinta muddo kordhinta, markii uu go’aankii noqday Daahir Riyaale ha loo kordhiyana, wey diideen oo waxay yidhaahdeen, “Uma aqoonsanin inuu Daahir Riyaale yahay madaxweyne sharci ah”. Immikana waxa muuqata inuu KULMIYE aqbalay muddo kordhintaas. Haddii uu KULMIYE aqbalayo muddo kordhinta 6da bilood ah, maxay u aqbali waayeen inay saxeen muddo kordhintii ahayd 6da April 2009 illaa 31ka May 2009 ee komishanku u soo jeediyey?

Caqliga saliimka ayaa diidaya bil iyo 25 casho oo muddo kordhin ahna waanu diidnay, mid 6 bilood ahna waanu aqbalay.</b> KULMIYE maxay markaa doonayaan?

KULMIYE haddii aanu kuba adkaysan karin mawqifkiisa uu kolba u soo bandhigo taageerayaashiisa, sidee ayuu ku hananayaa kalsoonidooda? Muu KULMIYE afkiisa haysto oo marka hore iska aamuso, maxay dunida isugu ceebaynayaan?

Guddoomiyaha nin caqli badan oo aragti dheer ayaa lagu yaqaanaa laakiin waxaad moodaa inuu dhego barjoobay oo ay immika la taliyaan rag UDUB gacan saar qarsoodi ah la leh oo majaraha xisbigaba ogaan u marin-habaabinaya (saboteurs). Guddoomiyuhu wuxuu u baahan yahay inuu kala hufo oo kala shaandheeyo la taliyayaashiisa.

KULMIYE ha joojiyo siyaasadda is-rogrogidda badan ee ah waannu diidnay, haddana waannu oggolaanay, waannu diidnay, haddana waannu oggolaanay.

1.1- In doorashadu haddii ay ku qabsoomi waydo 27/9/2009 in aan Golaha Guurtidu u kordhin Karin Madaxweynaha iyo ku-xigeenkiisa; waana in arrinkaas laga ansixiyo golaha sharci-dejinta (Baarlamanka).

Hore ayaa KULMIYE heshiishkoodii ugu dambeeyey ee ay saddexda xisbi iyo komishanka la galeen ay ugu jirtay inaan Golah Guurtidi mar dambe samayn karin muddo kordhin, waanay sameeyeen iyadoo sharci darro ah. Yaa ka joojin kara inay mar kale sameeyeen, yaase huba inay ansixinayaan inaanay mar dambe muddo kordhin samaynayn. Yaase huba in haddii Golaha Wakiiladu ay ansixiyaan arrintan in Daahir Riyaale iyo kooxdiisu ay ku shaqaynayso.



Haddii aynu taariikhda dib u halacsano, bishii March 29dii, 2006dii, Golaha wakiiladu waxay ansixiyeen mooshin ay soo gudbiyeen 20-mudane oo faraya xukuumada Somaliland shaqadii ay kaga hor joogsatay Marwo Aamina Sheekh Maxamed oo ah muwaadinad reer Somaliland ah, ahna Gudoomiyaha KULMIYE xaaskiisa, in dib loo siiyo shaqadii ay tartanka xalaasha ah ku heshay ee Hay’ada CARE International. Waxa Golaha Wakiiladu mooshinkan ku ogolaaday 39-mudane, halka ay ka diideen 3-mudane, waxa ka aamusay 3-mudane, guddoomiyuhuna ma codayn.

Go’aankaas markii uu soo baxay, Cabdillaahi Maxamed Ducaale ayaa yidhi, “Ku shaqayn mayno go’aankaas”. Runtiis ayey ahayd, laguma shaqayn go’aankii Baarlamanka, waxna lagama soo qaadin. Sharaftii iyo maamuuskii Goluhu lahaa dhiidhiga ayaa la jiiday oo meel ka dhac weyn ayaa lagu sameeyey Golaha (Contempt of Parliament). Daahir Riyaale wuu diiday go’aanka Golaha wakiilada ee la soo doortay. Laakiin go’aanka Golaha Guurtidu immika gaadhay oo weliba dastuurka baalmarsan, Daahir Riyaale wuxuu ina leeyahay waa sharci ee yaan la diidin. Waxa cad in Daahir Riyaale go’aanka sharciga ahna u diidayo, ka sharci darrada ahna uu ina leeyahay ha la aqbalo. Waa darajo kibirka laga gaadho.

Haddii Golaha Wakiiladu hore karaamdiisa u difaaci waayay oo uu waslad xaaraan ah Daahir Riyaale ka soo qaaday berigaas, go’aankoodiina uu u jebiyey si ula kac ah, xaggay immika ka keenayaan awoodda ay ku qasbayaan inuu go’aankooda ku shaqeeyo haddiiba ay ansixiyaan arrintan? Haddiise ay ansixiyaan go’aankan doorashada la xidhiidha, soo berrito ma diido karo Riyaale sida uu u diiday kaa horeba? Yaase qasbi kara inuu raaco sharciga marka hay’adaha dawladda oo dhami jeebka ugu jiraan?. Dadweynaha oo keliya ayaa qasbi kara Daahir Riyaale oo shiid kaga saari kara madaxtooyada. Dadweynahana KULMIYE ayaa taageeradooda iyo kalsoonidooda haystay laakiin KULMIYE ayaa ka neefiyey cadaadiskii ay ku hayeen dawladda markay mawqifkoodii beddeleen ee ay aqbaleen wixii ay ka mudaharaadayeen inay meel iska dhigaan iyadoo wax tanaasul ah aanu u samayn Daahir Riyaale xaggooda haba yaraatee.

Maadaama uu KULMIYE aqbalay qodobadaas, waa inay haatan caddeeyaan in haddii doorashadu ku dhici waydo 27/9/2009 inaanu Daahir Riyaale madaxweyne ka ahaanayn waddanka. Taasi waxay soo af-jaraysaa inaanu lagu odhan berri ka maalin “madaxweyne waxa beddeli kara madaxweyne la soo doortay oo keliya”. Inuu Daahir ku dambeynayo guddoomiyaha xisbiga UDUB oo suuq jog ah waa inay ummaddu sii ogaataa, isaguna qalbigiisa u raaridaa.

Qodbakani wuxuu ahaa inuu u akhrismo sidatan:

“In doorashadu haddii ay ku qabsoomi waydo 27/9/2009 in aanuu Daahir Riyaale madaxweyne ahaan doonin isla mar ahaantaana si aanu waddanku ugu dhicin meel madhan (vacuum) in Shirguddoonka Guurtidu ay maamulka waddanka muddo cayiman loo sii dhiibaa, waana in arrinkaas laga ansixiyo golaha sharci-dejinta (Baarlamanka) iyo Golaha Guurtida.”

Haddii uu Daahir diido arrintaas illaa heerkaas lala tanaasulay ama ansixinteedu qiil qiil gasho oo daba dheeraato, waa in KULMIYE lahaadaa qorshe kale oo looga wareego (Plan B).

2- Muddada Doorashooyinka:

Qodoka 2.3- In Server-ku natiijadii kama dambaysta ahayd ku soo saaro 27/7/2009 si waqti ku filan loogu helo hawlaha doorashada.

KULMIYE waa inay afeef ka sii yeeshaan waxa ay ka yeelayaan haddii komishanku wax isku qaso oo ay soo saaraan natiijooyin cabudhinaya tira koobka gobolada KULMIYE xoogga ku leeyahay ee BURCO, CEERIGAABO iyo degmooyinka kale ee taageera KULMIYE. Hore ayey u dhacday in magaalooyinka qaar 50,000 oo aan meel haysan lagu daro, qaarna la dhimay. KULMIYE ma waxay doonayaan inay qaylada bilaabaan markay arrintaasi soo baxdo oo dabeedna muran riiq dheeraada la galaan UDUB iyo komishanka.


Markaad eegto Komishanku waa laan ka mid ah UDUB, waxa ka soo baxaa na waa wax UDUB u janjeedha ee marna yaanu KULMIYE ku talo gelin in wax farxad geliya oo u eeg caddaalad inay ka soo baxaan Komishanka.

KULMIYE waxay ahayd inay laalaan mashruuca diiwaangelinta oo dhan si aanu caqabad ugu noqon doorashada, dibna looga ansixiyo Golaha Wakiilada inaan doorashada lagu xidhin diiwaangelinta. Haddii kale halkaa waxa ka soo foolleh mashruuc kale oo ah Arbush-Al-Badaw  oo aan laga dhammaan. Daahir Riyaale iyo kuwa daba nashleeya maanta doorasho kuma guulaysan karaan diiwaangelin iyo diiwaangelin la’aanba ee waxa la isku hayaa inay doorasho dhacayso iyo inkale. Kaadhka qudha ee ay ciyaarayaan waxa weeye inaanay doorasho dhicin ee muddo kordhin dambe la helo.

4.1- Xisbiyada waa in aan loo diidin awoodaha iyo xuquuqaha dastuurka iyo shuruucda qaranku siinayo sida hawl-maalmeedkooda, dhaqdhaqaaqooda, madaxbannaanida qabashada shirarka iyo bannaanbaxyada.

Halkan waxa ka muuqata in xisbiyada loo baryayo wax ay dastuuriyan xaq u leeyihiin oo ay ka mid tahay “inay hawl-maalmeedkooda, dhaqdhaqaaqooda, madaxbannaanida qabashada shirarka iyo bannaanbaxyada” ay xor u yihiin oo xaq u leeyihiin. Waxay ahayd in dawladda runta loo sheego oo la yidhaahdo xaq uma lihidin inaad soo fargelisaan arrimaha axsaabta mucaaradka ah isla mar ahaantaana xaq uma lihidin inaad horjoogsataan bannaanbaxyadooda iyo wixii la mid ah oo dastuurka si cad ugu qeexan. Waxa kale oo ay ahayd in dawladda lagu sanduleeyo inay raalli gelin ka bixiso wixii ay dembiyo ka gashay xisbiyada mucaardka ah oo aanay illaa immika ka bixin. Laakiin dastuurka ma adeegsan karno waayo baabkii dhexdhexaadinta iyo xeerbeegtida ayeynu u beydhnay.

Xisbiga UDUB guul ayaa uga soo hoyatay dhexdhexaadintan laakiin kibirka iyo sharci ku tumashada darajada ay ka gaadheen awgeed weli way saluugsan yihiin inay ku dhacaan inay saxeen oo aqbalaan shuruudahaas? Ma doonayaan wax asaraar geliya xukunkooda iyo muddo kordhinta ay ku wadh-wadheen ee meel isaga taalla. Mucaaradku baryo ayuu ugu jiraa in la qabto doorashada iyagoo weliba dastuurka uu jeibyey Daahir Riyaale ku raacsan.

In dawladda loo baryo xisbiyada mucaaradka ah oo looga baryo xaquudooda oo shuruucda iyo dastuurkana dhexdhexaadin looga galo meesha ma qabato. Xisbiyada mucaaradka ahina inay yeelaan may ahayn waayo taasi waxay horseedaysaa in qof kasta oo muwaadin ah in dawladda loo baryo oo shuruucda iyo dastuurka meel la iska dhigo. Haddii berri ka maalin khilaaf kale soo baxo, haddana ma dhexdhexaadin kale iyo xeer beegti ayaa la miciinsanayaa? Ma lagu jiri karaa marna ha lagu dhaqmo dastuurka, marna dhexdhexaadin ha la galo

Xisbiyada iyo guddigan dhexdhexaadinta khilaafka siyaasadeed waxay meel marinayaan inaan dastuur iyo sharci lagu kala bixin ee dhexdhexaadin iyo ladqabo lagu kala baxo marka khilaaf siyaasadeed soo if-baxaba. Taa micnaheeduna waxa weeye shuruucda iyo dastuurka iska illow. Sidaa qaran ma ku noqon karnaa? Jawaabta waxaan u deynayaa akhristaha.


 

 

Jamaal Madar
London, United Kingdom
adammadar@yahoo.com