Marwo Aamina-Waris
iyo Shacabka Gabiley: Midkee u Xaq Leh Qiimaynta
Waxqabadka Maayarka Gabiley
Maqaalkan ayaan doonayaa inaan idinkula wadaago
aragtidayda ku aadan bilad sharaf ay dhawaan marwada
qaranka Somaliland Marwo Aamina Xaaji Maxamed Jirde (Aamina
Waris) gudoonsiisay maayarka degmada Gabiley Shucayb
Maxamed Muuse, kadib markii ay marwadu ka markhaati
kacday waxqabadkiisii dhan walba muddo sanad ah, taasi
oo aniga iyo dadka kale ee ila aragtida ah ama u dhuun
daloola siyaasada gobolka Gabileyba, fajac iyo dhabana
hays ku noqotay, waxaanan iswaydiiyay horta Marwada
Qaranka iyo shacabka reer Gabiley iyamaa xaq u leh
qiimaynta maayarka? Goorma ayaa maayar la siin karaa
bilad sharaf ka tur jumaysa waxqabad la taaban karo,
bilad sharaftaasi ma dhiiri galin waxqabadbaa mise waa
dhiiri galin hanti lunsi, boob iyo dib u dhac Qaran?.
Qiimayntu waa isbarbardhiga lagu sameeyo saamaynta
waxqabad ee la taaban karo wakhtig aa la joogo iyo
qorshihii lagu heshiiyay. Qiimaynta waxaa lagu eegaa
sida ay iskugu sar-go,a an qorshihii aad dajisatay inaad
qabato iyo waxa dhabta ah ee qabsoomay. Qiimaynta waxa
la sameeyaa labo jeer sida caadiga ah marka qorshaha
fulintiisa lagu gudo jiro iyo marka uu dhamaadoba.
Qiimaynta tabban waxay soo baxdaa marka sidii qorshuhu
ahaa si ka kharash iyo wakhti yar loo gaadho wixii la
doonayay in la gaadho. halka qiimaynta togani ka tahay
ma rka laga gaabiyo in la gaadho waxqabad wakhtigii loo
qorsheeyey amaba la isticmaalo khara shkii loo qoondeeyay
mid ka badan iyadoon ujeedadii guud la gaadhin.
Golaha deegaanku, Kursiga waxay ku yimaadaan doorasho
xor iyo xalaal ah oo dalka laga qa bto iyo cod bixin
qarsoodi ah oo shacabku siiyaan xubnihii matali lahaa
degmo kasta oo dalka ka tirsan. Ujeedadeeduna tahay inay
bulshada noocyadeeda kala duduwani ay helaan xaqa ay u
leeyihiin inay doortaan ciddii matali lahayd, u maamuli
lahayd khayraadka la wada leeya hay. Dawlad wanaagu wuxuu
iman karaa marka golaha deegaanka ay xubno ku yeeshaan
dh alinyarta, dadka laxaadkoodu dhiman yahay iyo
dumarkuba.
Dawlad wanaaga Waxaa lagu garan karaa marka shacabka,
codbixiyaha ama cashuur bixiyah a laga qayb galiyo Qorsha
dajinta mashaariicda ay golaha deegaanku qorshaynayaan
masha ariicda ay fulinayaan, ayaa lagu qiimayn karaa
maayar ama xoghayaha fulineed, waxaana qii mayntaasi
samaynteeda xaq u leh xubnaha kale ee golaha deegaanka
oo shaqadoodu tahay dajinta qorshaha siyaasadeed ee
sanad ama lix bilood lagu shaqaynayo, kadibna kormeer
jo ogto ah ku sameeyn kara masuuliyiinta ay golaha
deegaanku u doortaan fulinta siyaasadaha ay dajiyaan
goluhu. Qiimaynta marwada ee warbaahinta lagu daabacay
kumay jirin inay sha haadada ku siisay maayarka Gabiley
ka qaybgalinta shacabka dajinta qorshaha fulinta ee
ma shaariicda horumarka, waxqabad la taaban karo oo
warbixinta ku jirayna haba yaraatee may jirin, la
xisaabtanka goluhuna wuu socday oo muu dhamaan. Markaa
waxaa la odhan karaa ceebay ku tahay siyaasada in la
sameeyo qiimeeyn aan xaqiiqo ku fadhiyin.
Golaha deegaanka Gabiley ayaa kalfadhi u bilaabmay
horaantii bishan ku ogaaday miisaaniya d aan ahayn tii
goluhu u ansixiyeen inay isticmaalaan maayarka iyo
xoghayaha Dawlada Hoo se ee Gabiley aanay isticmaalin
sanadkii tagay ee 2013-ka ee ay samaysteen miisaaniyad
ka badan tii goluhu ansixiyeen oo aan sharciga iyo
qawaaniinta dalka meelna kaga jirin. Marwadu waxay ahayd
inay ixtiraamto la xisaabtanka golaha deegaanka Gabiley
iyo shacabk a reer Gabiley ee maayarka ka sugayay
waxqabad la taaban karo. Arintani ayaa shacabka
fo gaynaysa oo ka dhigaysa inay u fahmaan in xukuumadu
dhiiri galinayso ku takri falka hantida guud ee shacabka
marka bilado la isku siiyo bilaash amase in dhaqaalaha
degaanku si toos u gu xeroodo madaxtooyadda. Sida ka
muuqata sawirka maayarka lagu gudoonsiinayo shahaa dada,
labadooda marwada qaranka iyo maayirkuba waxay haystaan
labo biladood, keebaa la gudoonsiiyay? Mise way
isgudoonsiiyeen labadooduba?
Gudoonsiinta shahaado sharafta ee maayarka Gabiley ayaa
kusoo beegmaysa wakhti golihii deegaanka ee loo doortay
inay ku ilaaliyaan xayndaabka qorshe sanadeedka Dawlada
Hoose ay kula xisaabtamayaan kalfadhigoodii shanaad ee
caadiga ahaa oo ay ku qabteen maayarka iyo xoghayaha oo
baal maray miisaaniyadii goluhu sanad ka hor u
ansixiyeen isla markaana isticmaaleen mid kale oo ka
badan tii goluhu ogaayeen oo ay ku dhaqmayeen fulinteeda
sana dkii tagay oo dhan. Waxaan is waydiintu tahay
marwadu malaha shahaado sharafta kumay siinin waxqabad
iyo shaqadii maayarka loo doortay ee si kale ayay u
qiimaysay? Marwadu mi yay ku raacsan tahay sharciga ay
jabiyeen masuuliyiinta fulinta ee Dawlada Hoose ee
Gabil ey? Haddii maayarka Gabiley shahaadada lagu siiyay
qiimayn ay ku sameeyeen golaha deeg aanka iyo shacabka
reer Gabiley oo horumarka iyo waxqabadka la doonayaa
sidaasi yahay waxaan qabaa in qorshaha qaranku ahaa dib
u dhac iyo musalaf hogaamineed. Haddaanu ma ayarka
Gabiley bixin lacagta ku baxaysay xafladaasi oo aan ku
qiyaasay $12,000 (Labo iyo t oban kun oo doolar) iima
muuqdo waxqabadkaasi la qiimeeyay iyo dhanka laga eegay
ee had day wax iga maqan yihiin hala noo faahfaahiyo
aniga iyo inta su,aalaha qabta.
Marwadda madaxwaynahu waa affadda madaxwaynaha waxayna
mudan tahay maamuuska madaxwaynaha balse distoorka iyo
shuruucda dalka kuma laha meeqaanka ay ciyaarayso.
Degaanka Gabiley waxaa ku nool 200,000 oo qof iyagaa
doortay golahooda iyagaana qiimayn aya waxqabadkooda iyo
wax-qabad la’aantoodaba waxaana haboon in marwaddu ku
ekaato xayn-daabka madaxtooyadda iyo badhitaarkeed
saygeeda oo ah madax-waynaha JSL ee la doortay.
Shahaadado sharaftani waa tii labaad ee muddo bil ah ay
marwada madaxwaynuhu meel fa gaare ah ku gudoonto, markaa
waxaan marwada qaranka ka codsan lahayn inay dhawrto
geedi socodka horuminta hanaanka iyo maamulka dawladnimo
ee heer qaran iyo heer degm oba leh. Waxaa maalinba
maalinta ka danbaysa isasii taraya shahaado sharafyada
iibka ah ee aan qiimayn cilmiyaysan ku fadhiyin ee
xafladaha waa wayn loogu samaynayo hudheela da, kana qayb
galayaan isla markaana urursanayaan masuuliyiin waa wayn
oo garanaya inaan shahaado sharaf yar oo lasiiyaa waxba
usoo kordhinayn wax ay u dhinto mooyaane. Waxaan kusoo
gunaanadi lahaa, Marwo bilad sharaftaasi aad nasiisay
waxaanu maanta uga baahi badanahay inaad noo dalabto
hanta dhawrka guud ee qaranka, oo waxaanu qabnaa in
dakhligii gobolka ee sanadkii tagay oo dhan la lunsaday
oo meelo khaldan ku bexeen. Xildhibaanada golaha
deegaanka Gabiley-na waxaan leeyahay, idinkaa na matala
oo codkaya gii xambaarsan ee intaan maayarka bilad
caalami ah la gudoonsiin waxaa ka horeeya inaad idinku
(golaha deegaanka) qiimaysaan oo mid gudaha ah siisaan,
kadibna usoo gudbo mid ca alami ah. Mise idinkaa gabay
kaalintii qiimaynta oo waad maqan tihiin?
Waa Qalinkii: Ahmed Sh. Nour Dualeh (Ahmed Biito)
Hargeisa Somaliland.
ahmadbiito@gmail.com
+252634464888
|