GUUBAABO IYO TALO KU SOCOTA BEELAHA FAROOMAHA CADOWGA DEGAN

Geyigan Geeska Africa, waa geyi kacsan oo aan xasiloon oo colaadii  mu do dheer ka oogan tahay oo dhinacaad ka eegtoba uu dab ka oloolayo intaana hayaaydaas iyo hayaankaas lagu jiro si weyna ciidan ahaan, shicib ahaan, iyo maatoba ay uugu hoobteen welina uu halaagu ku socdo iyadoo ay u dheer tahay faragelin shisheeye oo xad dhaaf iyo badheedh ah oo lagu hayo taasoo lagu doonayo in si sandule ah lagu meel mariyo siyaasado iyo dano shisheeye oo aan ka turjumayn baahiyaha iyo danaha qoomamiyadaha ku nool geyigan taasoo weliba ku saleysan damac guumeysi, dhulboob, iyo khayraad boob. Waana, geyi si ba’an qoomiyadaha ku nool loo jahaawareeriyey loona kala qaybiyey layskana horkeenay si danaha shisheeye looga fushado taasoo loo adeegsado marba koox caadoqaate ah oo u hirgelisa colaad, dagaal, burbur, baaraakac, iyo dhiig daata iyadoo marba dhinac lagaga keenayo ama furaayo lana saadalin karin khataraheeda mustaqbalka dhow iyo mustaqbalka fog halka ay ku dambeyn doonto iyo goorta uu demi doono dabkaas ka baxaya ama goorta ay qoomiyadahaas ku nooli iyo geyiguba nabdoon doono ama xasili doono, haddii aan caqliga saliimku shaqeyn lana iskaasha ama uu Eebe nasri u soo dirin ama aanu u miciinin qoomamiyadaha iyo dalalka Geeska Africa ee la shiday ee maqaadiirtu ku haabsatay dhiiguna si xad dhaaf ah uuga qulqulaayo.

Anigoo ka duulaya khatarahaas kor ku cad, ayaa qoraalkaygan gaabani, waxa uu ku ka turjumaya sidii maqaadiirtaas iyo marxaladan adag ee guud ahaan soo food saartay Geyiga Geeska Africa gaar ahaan Somaliland looga tashan lahaa mabda’ la’aanta, dayaca, is dhigashada, dan la’aanta, iyo khatara mar kasta soo food saara Beelaha Sheikh Isxaaq ee Darafyada ee degan jiidaha faroomaha ahi sida Bariga Somaliland iyo Hawd ama Kililka Shannaad ee Ethiopia gaar ahaan beelaha HJ, HY, Ciidagale, iyo Arab.

Hadaba, waxaan idin leeyahay, walaalayaal ama ilmaaderayaal, wado halaq iyo faroomo halis ah ayuu degaanadiinu ka mid yahay oo uu mujtamaciinuna ku nool yahay, waranka ugu horeeya ee uu nacabku iyo cadowgu uu ka soo tuuro Bariga fog ama Galbeedkaa fog (Hawd), intaanu Burco, Berbera, iyo Hargeisa soo gaadhin, idinka ayuu idinku hor dhacaya una dhimanaya una dhaawacmaya mar kasta. Dhulka iyo Mujtamaca mar kasta lagu dul dagaalami doonaana, waa degaanadiina iyo dadkiina; Cida ugu horeyn wankooda lagu dagaal gelayona, waa wankiini; Cida dhulkiisa la miineyn doonana, waa degaanadiina; Cida maatadeedu qaxi ama baaraakici doontana, waa dadkiini; Cida ganacsigiisu joogsan doono ee maceeshadu kor ugu kici doonto noloshuna ku adkaan doontana, waa dadkiina; Cida dhaqaale burburku ku dhacayona, waa dadkiina iyo degaanadiina; Cida u caydhoobi doontana, waa cidiina, iwm.

Sidaas daraadeed, la iskama uun noolaado sida xayawaanka la ismana dhigto; Waa la fekera oo weliba laga fekera mustaqbalka dhow iyo mustaqbalka fogba; Nacabka iyo cadowga kugu hareereysan baa laga fekera oo la dersaa dabeecadiisa, hab dhaqankiisa, damaciisa waalan, iyo cuduudiisa; Meel baana la isla dhigaa waxa uu cadowgaagu yahay iyo waxyeelada uu kugu keeni karo; Waana la tashada oo talo mideysan oo wadareed oo dantiina gaar ahaaneed iyo danta guudba oo is barbar yaal ku jaan go’an oo lagu maareeyo wixii walba ee dadnimadaada, noloshaada, iyo jiritaankaaga ku duulan ah sida xoriyadaada, nabadgelyadaada, midnimadaada, wada noolaanshahaaga, wax wada qabsigaaga, wax wada cunkaaga, hab nolooleedkaaga, horumarkaaga, qadyadaada, iyo jiritaanka dalkaaga hooyo ee Somaliland taasoo ku saleysan siyaasad ahaan, dhaqaale ahaan, bulsho ahaan, iyo ciidan ahaanba oo ku qotonta mabda’ adag, straateejiyad hufan, iyo xeelado tayo leh, ayaa meel la sii dhigtaa si aad uugu badbaado uuguna caano maasho.

Dhinaca kale, nacabka iyo cadowga kugu xeeran ee hareerahaaga ka soo guuxaya ama gaadmada ku jira ama godadkooda ka soo gurguuranaya, intay gondahaaga soo gaadheyso lama suguo ee waa laga hortaga; Lagumana soo hambaaburo khatarta ku soo food saartay; Afkana qaylo dhan lama saaro; lamana yidhaahdo hayaay waa wareey iyo ka kacaay; Sidii odey geeli ba’ayna meelaha lama gabgableeyo; Halkee wax ka qabanaana markaa la isma weydiiyo oo wakhtiguba kugu simi maayo ee markeeda horeba, waa inaad galdaloolooyinka cadowgu kuu soo mari lahaa oo dhan aad sii moostaa una sii tabaashusheysata wixii aad kaga hortegi lahayd; Waana inaad mar kasta dushaas kala socotaa dhaqdhaqaaqiisa xili kasta (xili nabadeed iyo xili colaadeedba) ilaa maalinta Qiyaamaha laga gaadhayo; Haddii khatari kugu timaadona, waa inaaney kugu noqon tu kedis ah ee waa inay ahaataa tu aad la socotay una diyaar ahayd si aad markiiba madaxa uu nacabku iyo cadowgu la soo kaco aad markiiba uuga jebiso.

Hadaba, su’aalaha meesha ku yaala, waxa weeye:

a) Miyaaney, cashuuraha xad dhaafka ah, maamul xumada, musuqa, iyo guud ahaan curyaaminta Dekeda Berbera aaney si gaar ah u saameyn degaanada iyo mujtamacyada Beelaha Faroomaha ee Bariga iyo Hawd/Kilinka Shanaad?

b) Yaa kelifay, inay ganacsatadiinu sida bagaashleyaasha, ay u wareegaan Boosaaso? Miyaaney, ahayn arrin mabada’eed oo lagugu wiiqayo oo ku saleysan fikir, xukun, iyo awood qaranneed oo aan ka turjumayn maslaxada degaanadiina iyo mujtamaciina tabaaleysan ama arrin ku timi xukunka iyo awooda aan gacantiina ku jirin ee ay idiin hayaan walaalahiina ama ilmaadeeradiina dhexda ku jira ee aanu nacabku iyo cadowgu kulaaleyn ee nabdooni?

c) Waa maxay sababta kuwa xukunka idiin haya, ay mudada dheer u hirgelin waayeen ummad mideyn, aamul fidin, iyo dhul mideynta Somaliland?

d) Waa maxay sababta ay mudada dheer Ciidamada Qaranku u joogaan jiidaha Bariga Somaliland?

e) Waa maxay sababta mujtamacyada iyo gobolada Bariga sida Togdheer, Sanaag, iyo Sool ay weli uuga socotaa lacagtii Somalia sida Giimbaarta ureysa iyo lacagaha kale sida Faalsada Majeerteeniya? Yaa xoolahiisa iyo hantidiisa, iyo lacagtiisa adag la dhacaya lana curyaaminaya siyaasad ahaan, dhaqaale ahaan iyo bulsho ahaan, iyo degaan ahaan?

f) Yaa seyladiisii Xoolaha Nool iyo Dekediisii Berbera ee ay ka dhoofi jireen laga xidhay?

g) Yaa guud ahaan ganacsigiisii iyo dhaqaalahiisii la curyaaminaya ka dib, markii inamo yar yar mar kasta lagu shaabadeeyo ONLF loona dhiibo Xabashiga iyadoo dalka gudahiisa dembiga ay ka dhex falaan lagu qaadi karo laguna xidhi karo?

h) Waa maxay sababta ay xukumadii marxuun Cigaal iyo xukumadan Riyaale, ay cadaawada uuga dhex abuurayaan Beelaha Faroomaha ee Hawd/Kilinka Shannaad iyo ONLF iyo isirka ay ka soo jeedo?

i) Waa maxay sababta lagaaga gubay in ka badan 70 baabuur iyo badeecadihii saarna taasoo isu geyntoodu noqonayso malaayiin doolar? Maxay se, xukumada ay kuu hayaan walaalahaaga ama ilmaadeeradaada dhexda ku jira ee nabdooni kaaga qabatay dadkaaga ku dhintay, ku dhaawacmay, lagu dhacay, ku caydhoobay, iwm falalkaas nacabka iyo cadowgu kugu fuliyey? Sow, hada laguma guuleysan in ganacsigaagii galbeedkaas u bixi jiray uu istaago ama la curyaamiyo? Yaa ku dhib qaba? Ma adiga mise, iyaga? Weli, ma xisaabtantay?

j) Miyaadan si mabdi’an ah oo xeeladaysan oo aragti dheeri leh oo sinaani iyo cadaaladi ku jirto is barbar wadi karin DANTAADA DEGAANEED iyo MUJTAMACEED, iyo DANTA GUUD ee UMMADEED iyo QARANNEED?

Hadal iyo dhamaantii, waa maxay, waxa Beelaha Faroomaha la gudboon ee aad ku gaadhi lahaydeen himilooyinkaas iskuna badbaadin lahaydeen siyaasad ahaan, dhaqaale ahaan, bulsho ahaan, iyo ciidan ahaan?



TALO:

1.) Waa in Beelaha iyo Jiidaha Faroomahu midoobaan siyaasad ahaan, dhaqaale ahaan, bulsho ahaan, iyo ciidan ahaanba.

2.) Waa in aanu xukunka kuu qaban, awooda qarankana aanu kuu hayn walaalkaaga ama inaadeerkaaga dhexda ku jira ee nabdoon ee aad weliba adigu hareeraha ama faroomaha cadowgu yuuruuro ee wado haalaqda ahi ee aad hortaagan tahay kana difaacayso adigoo isla mar ahaantaas is difaacaya, hadh iyo habeen intaaney xitaa gurmadkiisu ku soo gaadhin.

3.) Waa in Beelaha Faroomahu, ay ummada iyo dalka xukumaan ilaa, iyo inta Jamhuuriyada Somaliland laga aqoonsanayo waayo Beelaha Faroomaha (HJ, HY, Cidagale, iyo Arab) oo tiro ahaan la isku daro, waa “majority-ga” Beelweynta Isaaq.

4.) Waa in Beelaha Faroomaha ay mar kasta ku wada biiraan hal Xisbi Siyaasadeed Qaran oo ay wada taageeraan sidii uu mar kasta u guuleysan lahaa oo xukunka iyo awooda qaranneedna aanu gacantiina uga wareegin si aaney hagrasho difaac degaaneed, difaac mujtamaceed, difaac ganacsiyeed, difaac hantiyeed sida baabuurta lagu gubay Kilinka Shannaad, badbaado mujtamaceed sida aafo dabiici ah oo kugu haabsata sida abaaraha oo aad markiiba si hagrasho la’aan ah aad ugu gurmato, markay kula soo gudboonaadaan.

5.) Waa in Beelaha Faroomahu, ay hada ku wada biiraan oo wada taageeraan soona saaraan Xisbiga KULMIYE iyo Muj. Ahmed Silanyo ee xoogan ee dalka ugu weyn uuguna taageero balaadhan.

6.) Waa in Beelaha Faroomahu, ay Xisbiga KULMIYE iyo Muj. Ahmed Silanyo ka dib, ay soo saaraan Ururka QARAN si uu u noqdo xisbi siyaasadeed qaran uugana qayb galo doorashooyinka degaanka ee xigta doorashada madaxtooyada una noqdo xisbiga mucaaridka ee ugu weyn dalka (Official Opposition party).

7.) Waa in Beelaha Faroomahu, ay xisbi ku biiristooda iyo taageeradooda u wareejiyaan Urur-siyaasadeedka QARAN si ay u soo saaraan xisbigaas iyo Dr. Gaboose si ay xukunka iyo awooda qaran, ay mar kale gacanta ugu dhigaan ama aaney gacantooda ka bixin, waana inay sidaas ku socotaa ilaa iyo inta Jamhuuriyada Somaliland laga aqoonsanayo.

F.G.: Waa sida keliya ee aanu dayac degaaneed iyo mujtamaceed kugu dhicin iskuna badbaadin karto oo aad weliba si hagar la’aan ah aad guud ahaan uuga difaaci karto xoriyadan qaaliga ah ee dhiiga badan loo soo daadshay, nabadgelyada, midnimada ummadeed iyo mida dhuleed, xasiloonida dalka, nidaamka hufan ee dowladeed, maamul tayo leh, dimoqraadiyada, geedi socodka dimoqraadiyadeed, ganacsiga xorta ah, dhaqaalaha guud, maareynta deeqaha shisheeye, difaaca hantida ummada, dastuurka iyo shuruucda dalka u yaala, cadaalada, xuquuqal insaanka, horumarka, ictiraaf raadinta, iyo guud ahaan qadyada iyo jiritaanka Somaliland. Walaalahayaga ama Ilmaadeerayada dhex ku jira ee aanu nacabku iyo cadowgu kulaaleyn ee nabdoon, waxaanu leenahay, garawshiyo yeesha ka garaaba dhibka iyo khatarta ehelkiina la gudboon kuna taageera straateejiyadan siyaasadeed si ay isu badbaadiyaan guud ahaana u badbaadiyaan ummada iyo dalka Somaliland. Wax aanu kala leenahay ama kala riixanayno meesha ma yaalan oo doon baanu wada saraanahay, wax inaga xumaanayana, ma jirto oo sinaan iyo cadaalad taam ah oo dhinac walba saameysa ayaanu ku dhiqi doona guud ahaan ummada iyo dalka Somaliland.

Guul iyo Gobanimo,
 

Faarah Ali Jama
Ottawa, Canada.