CODKAAGA KU CIIL
BAX - 15
"KURSI
ISKU-DHEJINBAA DAL BURBURISA…DAWLAD XUMAA UM MAD
BAA'BIISAA
DULMI WAXA UGU CULUS KA QARAN DHAN LAGA GALO..WAANA
KOLKA QALAD LAGU DAAFCO XAAKIM CADAALAD DIID AH…GEESIGU
MA AHA NINKA QORIGA KU DAGAALAMA WAA NINKA XAAKIM
DAALINA HORTIISA RUNTA KA SHEEGA..DADNA WAXA UGU
RAQIISAN NINKA DAMIIRKIISA IIBIYA..WAANA HUBAAL INUU
IFKANA MAGAC XUMO KU JOOGO AAKHIRANA XISAABI KA HORREYSO
"
Allow naga yeel kuwa xaqqa raaca, kuwa aan dhaldhalaal
adduunyo dariiqa toos an ka leexin, kuwa aan u
hiilin daalin iyo cadaalad diid, kuwa aan noqon calool
la ciyaar iyo dhaameel raac, kuwa aan eex qabiil iyo
hiil-xigto xaqqa ka indhosaabin, Allow naga dheeree
xaasid. Allow ha naga yeelin kuwa naftooda mooyee aan tu
kale eegin, kuwa aan u nixin miskiin gaajo la sooma,
danyar aan u damqan, indhih iisu dhulka eegin ee cirka
tiigsada.
Dalkeenu waxuu marayaa marxalad qof walba looga baahan
yahay inuu naftiisa xisaabiyo, oo uu garto waxa uu qaban
karo, iyo inta dhibta ka taagan uu mas'uul ka yahay.
Aamusku xiligan waa hiil xaq-darro, waa gaabis dalka wax
yeelaaya, waana dambi culus oo diintu inoo sheegtay inuu
ka mid yahay dunuubta culus ka aamuska arrin lagaga
baahan yahay markhaatigeeda. Waxa dalka ka taagan
bal an-baajis, iyo caxdi ka bax caado noqotay, deedna
intii farta ku fiiqi lahayd cidda balanka jabisay,
dar-jiidhay ee indhaha iyo dhegahaba xidhatay, ayaa la
yidhaa hdaa waxaanu nahay dhexdhexaad.
Dhexdhexadnimadu ma aha xaqqa oo laga aamuso, ma aha
adigoo cidda qabsoo maysa culeeskaaga saara, ma
aha adigoo ka cabsada runta, ma aha adigoo ka dh igta
fursad ku soo martay ood magacaaga ku iibiso, amba ku
ganacsataba. Dhowr arrin oo u baahan bayaamin ayaan
maqaalka uga dhigay darmada-soo dhowey nata, bal
qaar ka mid ah aan daahfuro.
KURSI
ISKU-DHEJIN IYO AAFADEEDA
Waa cudur aafeeyey carrada nin madow iyo duul carbeed.
Waana masiibada ugu badan ee qaran burburisa. Waxaad ka
warqabtaan dirir iyo dagaal sakooye iyo mid shisheeyaba
inuu keeno nin (weli dumar miyenaan maqale), yidhaahda
anigaa hoggaanka keli ku ah, cid kale talo ma hayso, kii
wax ii sheegaa waa cadow wadan iyo nabad-diid ah….waa
odhaahdii looga bartay taariikhda casriga ah dalalkii
shuuciga ahaa, iyo kuwii ka horeeyey ee Naziga ahaa ee
Yurub. Maantana waxa caadaysatay inta Illaahay ku
manaystay qoroxda diiran iyo kheyraadka dhulka hoostiisa
iyo guudkiisa daadsan….waa Qaradda Afrika iyo Bariga
Dhexe…Maxaa Ciraaq helay, maxaa Suudaan ka jira, Rwanda
iyo Burundi maxay ka soo kabteen, Itoobiya iyo Mengiste
iyo Xaylihii ka horeeyey soo qabo, bal dhegeyso Yaman
iyo Chad waxa ka taagan, dhegta u fur guuxa aan damin ee
ka sanqadha Masar, Lii biya, Algeeriya iyo inta xadigaas
ka badan ee hareeraheena ah. Iyada leysu tilm
aamimaayo waxa Ina Soomali saymo goo'yey…waa nin kusri
ku fadhiistay, deedna xabag aan maydhmin iskugu dhejiyey
kursiguu ammaano ahaan ugu fadhiistay Wax-qabadkii
loo igmadayna ku bedelaa inuu hub iyo maalkii ummadda
kaga hawl galo ku fadhiga kursiga oon wax kale soo
raacin.
Haddaba haba fadhiyee maxuu falaa? Sideedaba qofku marka
uu noqdo kursi-daafac, waxa ka luma xiska iyo garaadka
garashada, waxuu noqda ruux talada u arka cay, waxuu la
coloobaa inta toosin lahayd, waxuu maqlaa waxuu jecel
yahay, waxa soo baxa dar damiirkoodu liito, oo laxankaas
uu jecel yahay si wacan miisig u raaciya…waxuu ka
fogaadaa waxgaradka ummadda, waxuu la saaxiibaa
dhuuni-raacyo iyo daneestayaal aan sacabkooda iyo
afkooda wax dhaafsan arag….Waxuu aaminaa beenta laga
iibiyey. Muruq iyo cududbaa bedesha maskaxdii iyo
maankii uu wax ku miisaami lahaa. Adduunkii uu dalka ku
horumarin lahaa, waxay noqdaan wax uu meel xun iyo
xaraan-fal ku bixiyo, iyo wax uu beenta la subkay ku
iibsado. Waxa bilaabma in dad badan oo niyad jabay isku
rogto ka shaqeyso iyo ka daneyso..Danaysti baday,
afafkii kala qabay, carabkiina soo riday, ee halkee
looga keenaa wax uu dhalaq siiyo. Ugu dambayntii taasi
waxay keentaa inuu waayo wax uu ku raali geliyo tirada
sii kordheysa ee been-iibiyaasha…Waxa uu noqdaa nin kala
doorta kii shalay beenta ka iibiyey, iyo kan ka dabo
yimid ee shalay isaga caayi jiray, bal se kaba laxan
macaan kii hore….Wuu nuglaadaa oo cabdi iyo shaki
b aa gala..kolkaas ayuu nacaa kii shalay u diriray,
waxuuna gudaha soo gashadaa nin ay col ahaayeen oo
beerka u seexday, si uu malafsiga oo badhkiis u muudsado,
deedna uu xiliga uu la sugo, uu suldaaro iyo tabco isu
raaciyo…deedna uu kaga cararo: "Cadkay dhe.." Waa
bilowga burburkiisa…Astaanta ugu horeysa ee jabka
kelitaliyahu waa kolka uu garabkiisa daaqo oo uu eryo
ragii dhufayska kula jiray, ee uu u gacan haadiyo dhurwa
haraad iyo hamuum qaba, hoostana cadho iyo ceel ugu haya.
Waa jabkiisii oo uu gacmahiisa ku soo xareeyey.
Aan uga gudbo xaalka manta iyo duruufaha taagan. Waa
siyaasad jaahwareersa, oo ku wareegaysa mareeg, kolba
halkii aad hore u dhaaftay ku soo laabmayso,
hore-u-socod ma leh, yool iyo hiimilo ma leh. Waxa ka
maqan xukuumad hogaamisa dalka. Waxay ku mashquushay
dumiska garabadii dawladnimo ee ay dhisi lahayd, sida
Golayaasha Sharci dejinta, Waaxda Garsoorka iyo
Hay'adaha Dhaqaale.
TODDOBAADKAN IYO DHACDOOYIN
TAARIIKHI AH
Waxa is yidhi waajibkiina guta oo xaaladaha aloosan wax
ka qabta Golaha Wak iilada oo ah hay'adda keliya
ee weli sharci ku joogta. Waxaa xusid mudan in Guu
rtida oon doorasho ku iman iyo Madxtooyaduba waqtii ka
dhammaaday loo igma day inay amaano ahan xilka
ummadda u hayaan. Haddaba waxa hor yimid filan-waa iyo
tanina ma hadhsanayd. Waa xubnihii loo soo doortay
sharci-dejinta iyo la-xisaabtanka Waaxda fulinta ee
madaxtooyada iyo wasaaradaha, waxa ay qaar fariimo
guracan loo soo guntay, u dhaqmeen sida budhcadda iyagoo
kuraas rux iyo tuurisba fadhigii golaha ku baajiyey…waxa
ka-daran noqotay..raggii(Weli haw een wey inoo
dhiman yihiin, inkastoo haweenay golaha joogtay ayna
yareysan qaylo iyo gujaba), intay gacanta shirgudoonka
warqad rasmi ah oo qaranku lee yahay, ay xoog ka
faro maroojiyeen, maamuus la'aanna ay hortooda ku
jarjareen uguna dareen kuraas la dul lalmiyo, hanjabaad
iyo hiif, ayaa kolkii la yidhi waar aan sida dhalaanka u
dulqaadano, oo yeynaan seddex cisho wax ka badan
gana axin, ayeyba habarwacasho iyo goolaftan bilaabeen.
Kaba sii darane, waxa hiil iyo garab u noqday kuwii
sharciga loo dhaariyey inay cidda baal marta ku soo
daba alaan..waa ciidankii boliska. Haye. Waa ayaan darro
ee xalku guracanaa. Boliska iyo Taliyahiisu hadday
noqdaan kuwii Ina Bare ee wedha odaygu wax walba kala
weyneyd, sharcina u ahayd, sidee himmiladii loo soo
dhintay, loo soo dhawacmay, maal iyo mood loo soo huray
loo gaadhayaa?
Waa tabta keliya ee hadhsan ee awoodda dadweyne wax ha
laga tuso, iyadoon qori iyo rasaasi dhicin isusoo bax
iyo qaylo ha la tuso. Sidaas waxa is-yidhi dhalin danta
guud aragtay. Cidi ma abaabulin ee dhalinyarro iyo
haween geesinimo wa dan jaceyl u raacdo ayaa
Golaha isa soo tumay, garab xaq-raac ah ayey noqdeen,
dhiirade duqaydi oo yidhaahde "meynu waajibkeena gudano,
sowkan odaygu dab ar-goostay, sow kan dastuurki
noqday xuruuf warqad ku qoran, oon nafci iyo naruuro
midna lahayn, sowkan waxuu nahyiyey la xalaaleeyey,
waxuu amrayna la xaaraameeyey."
"La yee odayga hawsha aynu u dhiibanay, hadduu minjihii
madax u rogay, maynu albaabka tusno, inayn xilka ummadda
aynu wakiilka ka nahay ayaa u dhiibatayee." La soo dhig
mooshin xil-ka qaad. Umey cuntamin qayb wakiilada ka
tirsan, oo halka ay sharciga ka daafici lahaayeen,
hadday mooshinka qalooc ku arkaana daadafayn lahaayeen
ooy tusi lahaayeen waxa ka qaldan iyo halkuu tuurta ka
leeyahay, ayey ficilkii dhoorayda la yimaadeen " oo
meynu ka dhooqayno, maan jaahwareer iyo looma-fadhiyaan
ridno" Soo dhigi moshin kale oo rag magacooda ku taxan
yah ay lagu eryaayo Shir-guddoonka Wakiilada waa Cirro,
Samaale iyo Baashe.
Magacyada labada mooshin, si aad ula socoto
xildhibaankaaga, ood berry ka maa lin la
xisaabtanto,guji linkan oo kaydka xusuusta gasho.
Golaha Wakiilada oo maanta la horgeeyay Mooshin
Xil-ka-xayuubin Madaxweyne ah
http://samotalis.blogspot.com/2009/09/golaha-wakiilada-oo-maanta-la-horgeeyay.html
MOSHINKA LOO
MARAAYO SHIR-GUDDOON BEDELKA
Haddaba waxa la yaab leh in xubnaha moshinka hinaase soo
dhigay ay garab ma reen asaaska qodobka ay rabaan
inay si dadban ugu sii maraan hadafkooda ah inay
shirguddoonka eryayaan. Moshinkani waa mid aan soconayn
sababo sharci awgood ooy ugu muhiim san yihiin:
1- Waxa isku si loo adkeeye oo loo dhigay madaxda
seddexda waaxood ee Madax tooyada, Guurtida iyo
Wakiilada in hoggankooda lagu eryi karo cod ah 2/3. Dast
uurkuna waa mid uu si isagu xidhaayo qiimaha
hawlwadeenadani dalka u leeyihiin iyo in laga
foojignaado qaskii ka dhici jiray Golayaasha degaanada
ee dhowrkii bilo odba nin loo cumaamadim jiray.
2- Tan ka weyni waa mabda' asaasi ah oon la,aantii
sharciyadi jireen. Waa sharci 2/3 ku hirgelaaya, lagamu
bedeli karo cod hal dheeri ah. Waayo hadday taasi
dha cdo qiimo ma leh qodobka ku salaysan eek u ansaxaaya
2/3, illeyn waxa baa'biin kara sharci ku fula hal dheeri.
Taasi waxay waajib ka dhigaysaa in la helo cod 2/3 ah si
loo bedelo sharci kasta oo ku fulaaya cod 2/3 ah.
Kolka arrinku sidaas yahay, waxa looga fadhiyaa qaybta
sharciga ee golahu inay ka badheedho oo ay waajibkooda
gutaan. Waxa se mad-madow geliyey dib-u gu rasho
iyo tan manta dhacday ee la yidhi La-taliyii sharci ee
Wakiilada waxa looga yeedhay Maxkamadda Sare. Maxaa taas
meesha keenay? La-taliye waa shaqaale loo qortay
aqoontiisa inuu ku kabo socod-siinta hawlaha Wakiilada,
ma laha go'aan qaadasho..waa talo bixiye u khaas ah
wakiilada. Teeda kale arrin aan weli sooba gaadhin
Golahii hawsha lahaa, halkay Maxkamaddu u soo martay?
Farogelinta intaas
leegi maxay ka dhigaysaa Maxkamadda? Waa mid qiimaheedii
lumisay, tuurtay madaxbanaanidii dastuurku siiyey,
iskana qaaday sharaftii ummaddu u huwisay. Waxay ahyd
inay xilka u deysa wakiilada, iyana sugto kolka
xil-ka-qaadku soo maro dhabbada sharcigu dejiyey. Wax
walba filo. Dhinaca kale ma laga yaabaa in labada
garyaqaan is-aragoodu kheyr ku dhammaado, ooy daafaca
xaqqa isku qanciyaan iyo danta qaranka! Waa suuragal.
Xubnaha wakiiladana aan xusuusiyo, inay yihiin wakiilo
shacbiga matala, loona do ortay sharci dejin iyo
la-xisaabtanka fulinta. Ma aha kolka arrinku joogo
sharciya da iyo dastuurka iyo masiirka ummadda inay
xisbi iyo reer iyo qoys iyo saaxiibnimo eegaan. Shacbiga
soo doortay wey arkaan, sharaf iyo maamuusna waxay ku
lee yihiin sida ay hawsha qaranka u fuliyaan. Daafaca
xisbi ee garab marsan danta qaranka iyo sharciyaddu waa
gef waana danbi kolka Islaamka loo yimaado, waayo waa
gar eexo. Sidoo kale ayaa La-taliyaha, iyo Maxkamadda
sare looga fadhiyaa inay awoodda dastuurku siiyey ku
dhaqmaan, ogaadaana inay u dhaarteen ilaal inta
sharciga iyo daacadnimo ay hawshooda u gutaa. Waa mid
dhammaan xil-qaadayaasha meel kasta ooy joogaanba saran.
Waxa se jab ka joogaa, kolka kii cidda sharciga ku gafta
soo qaban lahaa, isagii la adeegsado.Waa doorka boliska
halka sartu ka qudhuntay..waxa hoggamiya oday weyn oo
shaqada askarinimo ka bilaabay xiligii 50naadkii, dunida
waa kow Taliye ciidan oo da'daas ah iyo aqoontaas leh.
Dambi kuma laha kolkaad si u eegto, oo waxa boliska la
qoray xiligii isticmarka oo waajibkiisu ahaa inuu
ilaaliyo badhasa abka, intaas ayaa loo tababaray.
Waxaan Odayga odhan lahaa inuu ka fakiro cul ayska
hawshu leedahay iyo fulinta looga baahan yahay.
Qaadashada shaqo aadan karti iyo itaal u lahayn ood
ogtahay, waxay noqonaysaa khiyaamo, hadayna noq
onba dambi.Illaahay waxaan uga baryayaa inuu odayga iyo
inta ka le ee xilka hay saba tuso dariiqa xaqqa
ah, kana yeelo kuwa u gurmada badbaadada dalka, sidoo
kale ayaan u rajeynayaa dhammaan min Madaxtooyo,
Maxkamado, Wakiilo, Guurti, Bolis iyo Ciidanka kaleba
inay noqdaan dar ku soo laabta sharciyada.
Shacbigana aan idhahdo indheha iyo dhegahaba fura, xaqqa
garab gala, kan qal dan soo waaniya, inteydaan
garabka soo qaban, qas iyo qalalaase adoon ku dhaq
aaqin, isu diyaari inaad xaadho dhabbadii aad u mari
lahayd inaad CODKAAGA KU CIIL BAXDO. Kaad doortay ee kaa
danaystay tuur, tus in xilku ahaa ammaano aad u
dhiibatay, kii fashilaana uu badda ka cabi doono, ku
dhiiro inaad hoggaanka qar a nka ka dhigto mid uu
qabto ka aad doorataa, kuna socdo dastuurkaga. Ka dhig
xukuumaddu mid adiga kuu shaqaysa, ogow adigaa biiliya.
Sanku neefle reer Soo maliland ah, amba aan ahayn
oo dalka jooga ma jiro oon lacag si joogta ah u siin
inta xilka inoo haysa madaxweyne ilaa askari, karaani
iyo agaasime. Waa cashuu rta sida tooska lagaga
qaado iyo sida dadban tan sharciga lagu burburiyaa.."Waa
la mustafeeyey...waa dhaameel..faro aan dufan lahayn wax
ma duugaan..waa hawl fududeyn" ereyadaas waxa dhaqan
galiyaa waa beesadaha laga soo uruuriy ey islaanta
tamaadhada dhulka la fadhida ee ciiddu gogal u tahay
cadceedna aan hadh ka haysan.
Xaqqa ayaa guulaysan ee samirkeed iyo niyad wanag aan la
nimaadno.
Mahad oo dhan ALLAH leh
Ahmed Arwo
Samotalis@gmail.com
http://samotalis.blogspot.com |
|